Bộ Từ Điển Từ Ngữ Địa Phương Miền Trung

Rào cản ngôn ngữ thật là bất tiện, chưa nói gì đến trong và ngoài nước, chỉ trong VN thôi mà 3 miền có ngôn ngữ và giọng điệu hoàn toàn khác biệt.

Tôi đại diện dân Miền Trung sau một thời gian tìm hiểu giọng điệu, ngôn ngữ của con người Miền Nam hôm nay tôi cũng chia sẻ ngôn ngữ và giọng điệu con người Miền Trung. Hi vọng mọi người sẽ hiểu hơn về giọng điệu và ngôn ngữ của người miền trung, tránh bỡ ngỡ và không nghe rõ những gì chúng tôi nói.

Với người Nghệ An thì đa số từ có dấu ngã (~) đều đc nói thành dấu nặng (.)

Ví dụ:

Hà Tĩnh mình ơi = Hà Tịnh mình ơi

Những từ ngữ "khác thường", 100 từ ngữ địa phương miền Trung

Hà Tịnh, Nghệ Eng, Quẻng Trị, Quảng Nôm, Đè Nẽng

Mô = Đâu

Tê = Kia

Răng = Sao

Rứa = Thế

Tề = Kìa

Hè = Nhỉ

Nớ = Đó

Chộ = Thấy

Chi = Gì

Cẳng = Chân

O = cô

Ả = chị

Gấy = vợ

Nhôông = chồng

Con gấy = Con gái

Cơn = Cây

Trôốc = Đầu

Con ròi = Con Ruồi

Con Mọi = Con Muỗi

Cắm = Cắn

Dới = Dưới

Truồng lợn = Chuồng heo

Ôông = Ông

Soong = Song (nồi)

Trốc cúi: Đầu gối

Đau rọt: Đau lòng, Đau bụng

Lả: Lửa

Khu mấn: Khu= đít, mấn= váy (ai muốn hiểu kiểu chi thì hiểu).

Mọi Đút = Muỗi đốt

Cảy = sưng

Túi = tối

Rú, đôộng = Rừng, Núi

Nhởi = Chơi

Gáo = Ca

Nỏ, khôông = Không

Triều = Chiều

Lặt = Nhặt

Quăng = Vứt, ném

Trửa = Giữa

Lộ = Lỗ

Đàng = Đường

Chủi = Chổi

Chưởi = Chửi

Khun = Khôn

Ngài = Người

Nhít = Nhất

Su = Sâu

(Ban) Ngay = (Ban) Ngày

Cánh Cựa = Cánh Cửa

Gin = Gần

Cụng = Cũng

Phẩy = Phải

Hắn = Nó

Mắc, Mần = Làm

Tỉ = Tí

Giừ = Giờ

Chi tiết: Hà Tịnh Nhà Choa

Mi: Có nghĩa là Mày

Tau: Có nghĩa là Tao

Mô: Có nghĩa là Đâu?

Ví dụ: Mi đi mô đó?

Thì dịch ra giọng Bắc là Mày đi đâu đấy?

Tê: Có nghĩa là Kia

Ni: Có nghĩa là Này

Rứa: Có nghĩa là Thế

Răng: Có nghĩa là Sao

Ví dụ:

Răng rứa?

Dịch ra giọng Bắc là sao thế?

Ngày Mốt: Có nghĩa là Ngày Kia

Ví dụ:

Mốt tau mới về.

Ngày kia tao mới về.

Đọi: Có nghĩa là Bát, miền nam gọi là chén

Trôốc: Có nghĩa là Đầu

Tru: Có nghĩa là Trâu

Lè: Có nghĩa là Đùi

Nhễ: Từ này í chê bai có thể dịch là Chuối (mạnh hơn nhiều) or Bựa

Chộ: Từ này có nghĩa là Thấy

Chi: Có nghĩa là Gì?

NỎ: Có nghĩa là KHÔNG.

Ví dụ: Nỏ đi, NỎ cho.. nhưng mà không có câu Đi NỎ hay Cho Nỏ đâu nhá.. từ NỎ chỉ đứng trước động từ..

Bổ: Có nghĩa là Ngã

Ví dụ:

Nó bị bổ xe~Nó bị ngã xe.

Trôốc Gúi: Có nghĩa là Đầu Gối

Còn từ Khu mấn thì chứa giải thích được, anh em giải thích dùm

Ngái: Có nghĩa là Xa

Ví dụ:

Nhà mi cách trường có ngái không?

Nhà mày cách trường có xa không?

Nác: Có nghĩa là Nước

Nước uống í, nác chè, nác sôi: Nước chè, nước sôi

Môi: Có nghĩa là Muôi

Cái muôi chan canh í, miền nam gọi là cái Giá

Su: Có nghĩa là Sâu

VD: Ao ni su ri~~> Ao này sâu thế

Hầy: Có nghĩa là Nhở

Ví dụ:

Hay hầy~~> Hay nhở

Or Ai đó hầy~~> Ai đấy nhở

Đài: Còn có 1 nghĩa nữa là cái gàu múc nước

Cươi: Có nghĩa là Sân

Nương: Có nghĩa là Vườn

Rọng: Có nghĩa là Ruộng

Mần: Có nghĩa là Làm

Ví dụ:

Cha mệ cháu đi mần rọng rồi ạ~~> cha mẹ cháu đi làm ruộng rồi ạ

Mệ: Có nghĩa là mẹ

Con ròi: Có nghĩa là con Ruồi

Choa: Có nghĩa là bọn tao

Rồi em của mẹ thì gọi là Gì

Em của bố thì gọi là O

Một số điển tích trong việc sử dụng tiếng Nghệ An

Có lần Cụ Phan Bội Châu lâm vào thế bí nhưng lại gỡ được rất hay. Đại để thế này (đoạn ni tui nhớ nó chính xác mấy), gặp mấy o đang ăn ngô rang, bị trêu:

Thiếp trao cho chàng một nạm ngô rang

Đúc nơi mô mà mọc, thiếp theo chàng về không.

Không phải tay vừa, cụ Phan ta mới mần 1 câu:

Ở mô mà nắng không khô,

Mà mưa không ướt, đúc vô mọc liền

Dịch:

Thiếp trao cho chàng một nắm ngô (bắp) rang

Gieo ở đâu mọc được, thiếp theo chàng về không

Ở đâu mà nắng không khô,

Mà mưa không ướt gieo vào mọc ngay

Theo Ninh Viết Giao - Hát phường vải

Một số bài thơ biên dịch từ điển tiếng Nghệ

Nghệ an choa miền trung lắm gió

Có cửa lò biển hát quanh năm

Cùng quê bác xứ sở nước tương

Với thanh chương, nhút mặn chua cà

Bà già con trẻ có ngôn ngữ riêng

Đứa mô chưa ghé một lần

Ráng học cho kỹ điển từ sau đây

Con trâu thì gọi là tru

Con giun thì gọi là trùn đó nha

Con gà thì kêu con ga

Còn con cá quả gọi ra cá tràu

Con tru lại gọi là trâu

Bồ câu thì gọi cu cu đó nà

Con ruồi lại gọi là ròi

Con troi thì gọi con giòi nhớ chưa

Con bê còn gọi là me (con bò con)

Con mọi là muỗi khi nghe đừng cười

Mà cười là choa chửi thẳng tưng

Trốc cha mi khái cạp là đầu bố mày hổ tha

Mả cha là ngôi mộ của ba

Mải Ông cha mi xéo là Ông bố mày *** đi

Muốn ở đất nghệ phải biết chuyên cần

Học nhiều từ ngữ âm vần nghe chưa

Con người thì gọi con ngài

Còn từ ni nữa nói nghe cùng rầy (ngượng)

Mà có nói thì bây mới biết

Hun – hôn, cưa – tán, váy – mấn

Môi – mui, đầu – trốc, ngứa – ngá

Sờ - rờ, nằm mơ gọi là mớ

Nhớ ghi cho kỹ kẻo rồi lỗ to

Khủy chân thì gọi lắc lè

Cơn – cây, Chủi – chổi, gốc – cộc

Sân – cươi, đường - đàng, rú - núi

Nhởi – chơi, lười – nhác, mần – làm đó nghe

Đêm nằm nếu đói đừng lo

Nhảy vô nhà bếp tìm nồi nấu cơm

Ngọ nguậy là cái đũa bếp

Giáp đít là cái rế nồi hiểu chưa

Nước – nác, đọi – bát, mươn – bàn

Nướng - náng, luộc – looc, muối – mói

Gói – đùm, chum – vại, rổ - rá

* * * dê là quả cà dài

Mắm tôm – ruốc, Thóc – ló, ngó - nhìn

Lỡ yêu ngài (người) ở đất quê choa

Thì nên chịu khó học từ nhiều mà cưa

Nhưng học ri vẫn chưa ăn thua

Cái "gầu" thì gọi cái "đài"

Ra "sân" thì bảo ra ngoài cái "cươi"

"Chộ" tức là "thấy" em ơi

"Trụng" là "nhúng" đấy, đừng cười nghe em

"Thích" chi thì bảo là "sèm"

Khi ai bảo "đọi" thì đem "bát" vào (miền nam gọi là chén)

"Cá quả" thì gọi "cá tràu"

"Vo trôốc" là bảo "gội đầu" đấy em

Nghe em giọng Bắc êm êm

Bà con hàng xóm đến xem chật nhà

Khi "mô" sang "nhởi" nhà "choa"

Bà "o" đã nhốt "con ga" trong chuồng!

Em cười bối rối mà thương

Thương em một, lại trăm đường thương quê

Gió lào thổi rạc bờ tre

Chỉ qua giọng nói cũng nghe nhọc nhằn

Chắt từ đá sỏi đất cằn

Nên yêu thương mới sâu đằm đó em.

Hội thoại tiếng miền trung Nghệ An:

Hải: Thằng Minh, mi về khi mô rứa?

Minh: Mới về bựa qua. Răng, khoẻ không? Gấy con chi chưa mi?

Hải: Chưa gấy con chi. Mần nỏ đủ ăn nựa. Mi thì răng?

Minh: Cụng chưa. Nghe nói em Hạnh gin cưới à?

Hải: Ậy, tau cụng nghe nói rứa. Tuần sau phẩy. Có lẹ mi được đi đám cưới hắn đó.

Minh: Giừ rảnh không? Sang nhà Hạnh tỉ đi.

Hải: Đi.

Minh: Lâu giừ có hay gặp bọn Quân, Hoàng, Sơn chi không?

Hải: Thỉnh thoảng. Quân nớ cụng lo mần ăn cả. Thằng Sơn mới cưới vợ bựa tháng 10.

Dịch xong mọi người cùng ghi 1 câu ra rồi dịch sang tiếng miền trung nhé!


Xem thêm:

Đăng bài kiếm tiền tại nhà

Cách kiếm tiền miễn phí trên Binance

Học dịch tiếng Quảng Trị