Chí Phèo và Thị Nở không có thật ngoài đời. Hai nhân vật này là sản phẩm hư cấu của ngòi bút Nam Cao trong truyện ngắn Chí Phèo . Tuy nhiên, Nam Cao xây dựng họ dựa trên những nguyên mẫu đời thường ở làng quê Bắc Bộ thời trước Cách mạng: Những người nghèo khổ, bị vùi dập, bị xã hội bỏ rơi, bị định kiến làm méo mó số phận. Vì vậy, dù không có thật, Chí Phèo và Thị Nở vẫn mang dáng dấp rất thật của những phận người ngoài đời. Chí Phèo và Thị Nở là hai nhân vật nổi tiếng nhất trong văn học Việt Nam hiện đại, bước ra từ truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao. Dù chỉ là nhân vật hư cấu, họ đã trở thành những biểu tượng văn chương quen thuộc đến mức nhiều người thắc mắc liệu Chí Phèo có thật không, Thị Nở tên thật là gì hay thậm chí Chí Phèo sinh năm bao nhiêu. Những câu hỏi ấy cho thấy sức sống mạnh mẽ của tác phẩm và sự gần gũi mà Nam Cao tạo dựng. Trước câu hỏi Thị Nở là ai, câu trả lời đơn giản nhất là: Thị Nở là một hình tượng phụ nữ xấu xí nhưng đầy tình thương. Thị Nở tên thật là gì thì trong truyện không nhắc đến, bởi Nam Cao cố ý để Thị trở thành đại diện của những người đàn bà nghèo bị định kiến xã hội đè nặng. Nhiều người còn tò mò Chí Phèo và Thị Nở có con không. Trong tác phẩm, hai người không có con. Mối quan hệ của họ chỉ kịp nhen lên như một tia hy vọng rồi bị dập tắt bởi sự cay nghiệt của bà cô Thị Nở. Vậy Chí Phèo tên thật là gì? Nam Cao không ghi rõ. Điều chắc chắn là Chí không có họ hàng, gia phả hay người thân để truy nguyên. Anh chỉ là đứa trẻ bị bỏ rơi ở cái lò gạch cũ. Có người hỏi Chí Phèo sinh năm bao nhiêu – đây cũng là một câu hỏi không có đáp án chính xác, vì Chí chỉ tồn tại trong thế giới nghệ thuật của nhà văn. Những chi tiết này cho thấy Nam Cao muốn Chí trở thành hình ảnh đại diện cho những người nông dân bị vùi dập, chứ không phải một cá nhân cụ thể có hồ sơ gốc gác rõ ràng. Không chỉ Chí và Thị, người đọc còn quan tâm Bá Kiến có thật không hay Lão Hạc có thật không. Câu trả lời là họ đều là những nhân vật được hư cấu. Tuy nhiên, Nam Cao xây dựng họ dựa trên hiện thực khắc nghiệt của nông thôn Việt Nam thời kỳ đó. Bá Kiến là hiện thân của tầng lớp cường hào chuyên bóc lột, áp bức dân nghèo. Lão Hạc là đại diện cho những người nông dân lương thiện nhưng bị đẩy đến bước đường cùng. Nhờ bút lực sắc lạnh và sự am hiểu đời sống, Nam Cao khiến những nhân vật ấy trở nên sống động như người thật việc thật. Vì sao người đọc hay nhầm Chí Phèo và Thị Nở là nhân vật có thật? Bởi Nam Cao viết bằng một giọng văn chân thực, tàn nhẫn nhưng đầy nhân văn. Người đọc nhìn thấy trong Chí Phèo hình ảnh của bao người nông dân bị tha hóa. Họ thấy trong Thị Nở những người phụ nữ chân chất nhưng bị xã hội dè bỉu. Họ thấy trong Lão Hạc nỗi đau của những số phận nghèo khó, còn trong Bá Kiến là bóng dáng của biết bao kẻ cậy quyền ức hiếp người khác. Nói cách khác, các nhân vật không có thật, nhưng số phận của họ thì rất thật. Nhìn lại, những thắc mắc như Thị Nở tên thật là gì, Chí Phèo sinh năm bao nhiêu, Chí Phèo và Thị Nở có con không hay Bá Kiến có thật không đều cho thấy tác phẩm của Nam Cao đã chạm đến chiều sâu đời sống và tâm lý người đọc. Khi một nhân vật hư cấu khiến người ta tưởng rằng họ từng tồn tại thật sự, đó chính là lúc văn học đạt đến sức mạnh lớn nhất của mình. Và đó cũng là lý do Chí Phèo – dù đã ra đời hơn 80 năm – vẫn được nhắc đến như một trong những kiệt tác của văn học Việt Nam. Có thể nói: Chí Phèo – tượng trưng cho người nông dân lương thiện bị đẩy vào đường cùng, bị tha hóa. Thị Nở – tượng trưng cho tình người mộc mạc, cứu rỗi, nhưng lại bị định kiến xã hội bóp nghẹt. Hai nhân vật không tồn tại như những con người cụ thể, nhưng số phận của họ thì rất thật, rất gần với cuộc đời của nhiều người trong xã hội cũ mà Nam Cao muốn phơi bày và tố cáo.
