Đọc văn bản sau: Từ ngày mẹ chết - Nam Cao Hôm nay mưa rét. Mỗi khi trời mưa rét Ninh lại nhớ đến bu. Hồi bu còn sống, những ngày mưa rét, bu hay mang cái bị giẻ và một ôm quần áo rách vào ổ rơm ngồi vá. Bu Ninh khéo vá lắm. Bao nhiêu là quần áo rách!.. Đật và Ninh chiếm mỗi đứa một bên cạnh mẹ. Ninh kêu bên Ninh ấm, Đật cãi bên Đật ấm, hai đứa cãi nhau chí chóe. Mẹ đùa con, bảo: "Có im, không thì tao đánh cho một cái.. Tha hồ ấm". Chị em cười khành khạch rồi cãi nhau bô bô. Mẹ ngừng kim, cốc vào đầu con gái. Ninh rụt cổ lại, ôm đầu cười hí hí. Mẹ Ninh bật cười. Ấy thế là Ninh sằng sặc cười thật to, khiến Đật đang khóc cũng khanh khách cười.. Chao ôi! Những ngày mưa rét hồi ấy vui quá nhỉ? Bu chết đã ngót ba năm. Thì ra ba năm cũng dài lắm nhỉ. Ninh cứ tưởng bu Ninh chết đã lâu lắm. Xưa kia, những ngày bu đi chợ tỉnh, độ gần tối chưa về Ninh đã thấy mong. Bây giờ vắng bu bằn bặt những ba năm. Hồi mẹ Ninh mới chết, cứ nghĩ đến mẹ là Ninh khóc. Ninh khóc ằng ặc như người nuốt phải ngụm gì đắng quá, nó quánh vào cổ họng. Khóc đến lặng hẳn người đi, không còn ra tiếng nữa. Mỗi ngày hai, ba lần. Bây giờ thì Ninh không khóc nữa. Nhưng Ninh vẫn còn buồn lắm. Ninh ngơ ngẩn như mất vía. Thầy Ninh cũng hiểu Ninh nhớ mẹ, nên không nỡ mắng.. Mẹ Ninh chết sau ngày giỗ ông nội Ninh có hai ngày. Thầy Ninh bảo: "Con chịu khó ở nhà với bu kẻo bu buồn.". Ninh thương bu lắm. Ninh không muốn đi đâu, thầy ạ!.. Có lẽ bu cũng hiểu. Bu nhìn Ninh âu yếm. Mắt bu ầng ậc nước. Ninh nắm lấy cái bàn tay bu, chỉ còn rặt những xương, mà lạnh giá. Ninh bóp tay bu nhẹ nhẹ. Mắt bu lim dim và đôi môi nhợt nhạt của bu hé mở như chực cười. Rồi bu rửa tay cho Ninh lâu lắm. Vừa rửa bu vừa bảo: "Sẩy mẹ ra một cái là khổ ngay, con ạ. Ấy là mới rời tao ra hơn một tháng.. Chúng mày đã gầy giơ xương. Ngộ tao chết thì có lẽ chúng mày rã xương ra được. Này, cái cổ tay.. Có khác gì cái cẳng gà hay không?". Ngừng một lát, bu lại thở dài mà bảo: "Mẹ mà chết thì các con đi ăn mày mất! Đàn ông chả mấy người biết thương con cái. Cha chết thì ăn cơm với cá, mẹ chết liếm lá dọc đàng. Mẹ mà chết đi thì.. Con ơi!..". Ấy thế là nước mắt bu chảy ra ròng ròng. Ninh cũng khóc. Bây giờ nghĩ đến bu, Ninh không khóc nữa.. Không khóc mà lại có nước mắt, nước mũi Ninh đang chảy ra đây này.. Đàn ông chả mấy người biết thương con cái.. Không có lẽ. Thầy Ninh thương chị em Ninh lắm chứ!.. Hồi bu mới chết, đêm, Đật và Ninh ngủ với thầy. Mùa bức thì thầy ngồi quạt. Quạt cho đến tận lúc nào con ngủ mệt, thầy mới chịu ngả lưng xuống giường. Ninh thấy thầy quạt rất khuya. Thầy thở dài luôn ấy. Có khi sụt sịt. Thì ra đêm đêm thầy vẫn khóc. Thầy nhớ bu.. Ấy, cái hồi bu mới chết thì thế đấy. Nhưng ít lâu nay, hình như thầy đổi tính. Thầy vắng nhà luôn. Thầy phải gửi gạo bên nhà bác Vụ để thổi cơm cho Ninh và Đật. Bởi thầy đi từ sáng cho đến tối. Có khi tối cũng không về. Có khi đi luôn hai, ba ngày. Chị em Ninh phải ăn nhờ, ngủ nhờ nhà bác Vụ. Đi đâu vậy? Nào ai biết! Hôm nay, bà ngoại Ninh vào chơi với cháu. Bà ngồi xuống ngưỡng cửa, bảo cháu: - Có phải bố mày bán nhà rồi không? - Con không biết. - Bán rồi! Thua xóc đĩa.. Thua đâu những ngót ba trăm bạc.. Bà chép miệng: Đến chết đói thôi, các cháu ạ!.. * * * Buổi sáng hôm ấy trời ấm áp. Một bọn năm, sáu người, kẻ cầm lạt, kẻ cầm dùi đục, tuốn vào đầy sân. Mấy người trèo lên nóc nhà nhà Ninh. Họ dỡ tranh quẳng xuống sân rào rào. Ninh chạy về.. - Ô hay! Sao các ông phá nhà tôi? - A! Thầy mày thuê chúng tao phá đi để làm nhà tây đấy mà. Thầy mày thích làm nhà tây kia.. Làm nhà bên Tây - Trúc ấy mà, mày biết không? Ninh sợ hãị. Ninh chạy bình bịch sang nhà bác Vụ. Vừa bước vào nhà bác. Ninh sửng sốt. Thầy Ninh ở đấy. Thầy Ninh nằm thườn thượt trên một cái giường, hai tay chít lại bên dưới gáy. Ninh mếu máo: Thầy ơi! Thầy.. Rồi Ninh nghẹn ngào, không nói được nữa. Nước mắt ứa ra. Thầy Ninh ngồi dậy, bảo: "Việc gì mà khóc? Thầy bán cho người ta đấy. Bán lấy tiền mua vài phiến lim về xẻ. Chuyến sau, ta làm một cái nhà toàn lim!". Ninh trố mắt lên nhìn thầy.. Bỗng từ bên nhà đưa sang những tiếng dùi đục kêu chan chát. Nghe ghê rợn lắm. Ninh đã được nghe những tiếng dùi đục ấy một lần rồi, vào cái ngày mẹ chết: Người ta đóng cả chiếc săng của mẹ.. Trông như thầy Ninh mếu. Ninh òa lên khóc "Bu ơi là bu ơi!.." (Tuyển tập Nam Cao tập 1, NXB Thanh niên, Hà Nội) Thực hiện các yêu cầu: Câu 1. Xác định ngôi kể của truyện? Việc sử dụng ngôi kể đó đem lại tác dụng gì? Trả lời: Ngôi kể của truyện là ngôi thứ ba (người kể ẩn mình), nhưng người kể đứng từ điểm nhìn của nhân vật Ninh, theo sát dòng cảm xúc, suy nghĩ và hồi tưởng của Ninh. Tác dụng của ngôi kể này: Giúp câu chuyện có độ khách quan nhất định vì người kể không trực tiếp tham gia vào câu chuyện, nhưng lại vẫn đem đến cảm giác rất gần gũi, chân thật nhờ việc bám sát nội tâm và diễn biến tâm lý của Ninh. Nhờ cách kể ấy, những kỉ niệm với người mẹ đã mất, nỗi cô đơn, sự hụt hẫng và cả sự đau đớn của đứa trẻ hiện lên rất tự nhiên mà vẫn thấm thía. Tạo ra được sự xót xa sâu sắc và hiệu ứng đồng cảm mạnh. Người đọc như nhìn thấy từng cử chỉ, từng nỗi sợ, từng giọt nước mắt của Ninh. Đồng thời, ngôi kể này cũng giúp soi rõ sự thay đổi của người cha – từ yêu thương đến sa ngã – qua chính cái nhìn non nớt nhưng rất nhạy cảm của đứa trẻ. Câu 2. Nhân vật Ninh thường nhớ đến bu vào thời gian nào? Trả lời: Nhân vật Ninh thường nhớ đến bu vào những ngày trời mưa rét. Ngay câu mở đầu truyện đã cho thấy điều đó: "Hôm nay mưa rét. Mỗi khi trời mưa rét Ninh lại nhớ đến bu." Thời tiết lạnh, mưa gợi lại hình ảnh bu ngồi vá áo trong ổ rơm, và cũng gợi lại những kỉ niệm ấm áp của hai mẹ con trước kia. Câu 3. Xác định điểm nhìn trần thuật trong chi tiết "Hồi mẹ Ninh mới chết, cứ nghĩ đến mẹ là Ninh khóc. Ninh khóc ằng ặc như người nuốt phải ngụm gì đắng quá, nó quánh vào cổ họng. Khóc đến lặng hẳn người đi, không còn ra tiếng nữa." Trả lời: Điểm nhìn trần thuật trong đoạn văn này gắn với nhân vật Ninh, cụ thể là điểm nhìn từ bên trong nội tâm và cảm giác của Ninh. Điều này thể hiện qua việc người kể miêu tả rất chi tiết cảm giác khóc nghẹn, đau đớn, ví von như "nuốt phải ngụm gì đắng quá", "quánh vào cổ họng", "lặng hẳn người đi". Chỉ khi đứng từ góc nhìn của Ninh, người kể mới có thể diễn tả chân thực và sinh động đến vậy những cảm giác bên trong của một đứa trẻ đang chịu nỗi mất mát. Câu 4. Tóm tắt cốt truyện của truyện ngắn "Từ ngày mẹ chết." Trả lời: Dưới đây là phần tóm tắt ngắn gọn, dễ hiểu cho truyện ngắn Từ ngày mẹ chết của Nam Cao: Truyện kể về Ninh, một đứa trẻ mồ côi mẹ đã ba năm. Mỗi khi trời mưa rét, Ninh lại nhớ bu da diết, nhớ những ngày còn bé chị em quây quần bên mẹ trong ổ rơm ấm áp. Ngày mẹ mới mất, Ninh khóc nhiều, đau đớn đến nghẹn lại; càng lớn, Ninh bớt khóc nhưng nỗi buồn và sự trống vắng vẫn luôn đeo bám. Sau khi bu mất, thầy Ninh lúc đầu thương con, đêm đêm quạt cho chị em ngủ, âm thầm khóc nhớ vợ. Nhưng không lâu sau, thầy thay đổi, hay đi khỏi nhà, mải mê cờ bạc. Ninh và em phải ăn nhờ, ngủ nhờ nhà bác Vụ. Một hôm, bà ngoại báo thầy Ninh đã bán nhà vì thua xóc đĩa. Khi những người thợ đến phá nhà, Ninh hoảng sợ chạy sang nhà bác Vụ và thấy thầy nằm đó. Thầy bảo bán nhà để làm nhà mới bằng gỗ lim, nhưng tiếng đục phá từ bên nhà khiến Ninh nhớ đến tiếng đóng quan tài bu ngày trước. Ninh òa khóc, đau đớn gọi mẹ. Câu chuyện khắc họa nỗi cô đơn của trẻ thơ sau khi mất mẹ và bi kịch gia đình khi người cha sa đọa, bất lực trước cuộc sống. Câu 5. Theo anh/chị, tại sao Ninh lại "òa lên khóc" khi nghe thấy "từ bên nhà đưa sang những tiếng dùi đục kêu chan chát"? Trả lời: Ninh òa lên khóc khi nghe tiếng dùi đục vì những lý do sâu xa sau: Thứ nhất, tiếng dùi đục phá nhà gợi lại tiếng đóng quan tài của bu vào ngày mẹ mất. Âm thanh ấy như một vết thương cũ bị xé toạc, khiến nỗi đau mất mẹ ùa về dữ dội. Nam Cao đã cố ý dùng chi tiết âm thanh quen thuộc ấy để đánh thức toàn bộ ký ức đau thương trong Ninh. Thứ hai, Ninh vừa biết sự thật rằng thầy đã bán nhà vì cờ bạc, lại phải tận mắt nhìn người ta phá căn nhà gắn liền với bao kỷ niệm. Đối với một đứa trẻ, đó là cú sốc lớn: Mất mẹ rồi, giờ lại mất luôn mái ấm duy nhất còn lại. Thứ ba, Ninh nhận ra sự bất lực và sa ngã của người cha. Thầy không còn là điểm tựa như ngày bu mới mất. Nghe tiếng đục chan chát, Ninh như hiểu rằng gia đình đã thật sự tan vỡ. Chính vì vậy, tiếng dùi đục không chỉ là âm thanh vật lý mà còn là tiếng vọng của bi kịch, đánh vào nỗi đau sâu nhất của Ninh, khiến em bật khóc nức nở gọi mẹ trong tuyệt vọng. Câu 6. Đọc truyện ngắn "Từ ngày mẹ chết" anh/chị hiểu gì về nhân vật Ninh? Trả lời: Nhân vật Ninh hiện lên qua truyện ngắn Từ ngày mẹ chết là một hình tượng trẻ thơ đầy ám ảnh và xót xa. Từ đó có thể thấy rõ những nét nổi bật sau: Ninh là một đứa trẻ có tình cảm sâu sắc, đặc biệt là tình yêu thương và sự gắn bó với mẹ. Cái chết của bu để lại khoảng trống lớn đến mức mỗi trận mưa rét đều khiến ký ức ùa về. Em nhớ từng chi tiết nhỏ, từng hơi ấm, từng tiếng cười trong những ngày còn mẹ. Điều đó cho thấy tâm hồn em rất nhạy cảm. Em chịu nỗi đau mất mẹ theo cách của một đứa trẻ: Khóc nghẹn, nhớ bu trong từng việc nhỏ, buồn đến ngơ ngẩn, mất vía. Dù thời gian trôi qua, cảm xúc không còn bộc lộ mãnh liệt như trước, nhưng nỗi buồn vẫn ở lại sâu trong lòng. Ninh cũng là một đứa trẻ hiểu chuyện và giàu lòng thương. Trước khi mẹ mất, Ninh thương bu đến mức không muốn đi đâu, luôn tìm cách ở bên để bu đỡ buồn. Khi bu rửa tay cho Ninh, em nắm chặt bàn tay gầy guộc của mẹ – một chi tiết cho thấy sự thấu hiểu của một đứa trẻ vốn rất nhạy cảm. Bên cạnh đó, Ninh khao khát một mái ấm. Khi thầy bắt đầu đổi tính, đi suốt, không chăm sóc chị em nữa, Ninh buồn, hoang mang nhưng vẫn cố tự an ủi mình rằng thầy thương mình lắm chứ. Điều ấy chứng tỏ Ninh luôn mong giữ lại chút ấm áp của gia đình. Sự việc thầy bán nhà, tiếng dùi đục gợi lại ngày bu mất khiến nỗi đau chồng nỗi đau, làm Ninh vỡ òa. Em khóc không chỉ vì căn nhà bị phá mà còn vì cảm giác bị bỏ rơi, mất nơi nương tựa cuối cùng. Qua Ninh, Nam Cao đã khắc họa một hình ảnh trẻ thơ đáng thương: Nhạy cảm, giàu tình cảm, khao khát tình yêu thương nhưng phải đối mặt với mất mát quá lớn và bi kịch gia đình đổ nát. Nhân vật vừa làm người đọc xúc động, vừa gợi lên lòng trắc ẩn sâu sắc. Câu 7. Anh/chị có đồng tình với câu nói của bu Ninh "Đàn ông chả mấy người biết thương con cái" không? Vì sao? Trả lời: Câu nói "Đàn ông chả mấy người biết thương con cái" của bu Ninh là một lời than thở xuất phát từ nỗi lo, nỗi sợ của một người mẹ sắp lìa đời, thương con đến quặn lòng. Vì vậy, câu nói này không phải một chân lý, và cũng không nên hiểu như một sự khẳng định tuyệt đối. Vì sao? Thứ nhất, đó là lời nói của một người mẹ đang lo lắng cho con. Trong hoàn cảnh cận kề cái chết, bu Ninh sợ rằng con mình sẽ bơ vơ, không ai chăm sóc. Lời nói ấy mang nhiều cảm xúc hơn là lý trí. Thứ hai, thực tế trong truyện chính thầy Ninh ban đầu là người rất thương con: Đêm đêm ngồi quạt cho đến khi con ngủ, âm thầm khóc nhớ bu, cố gắng chăm nom hai chị em. Điều này cho thấy không phải đàn ông không thương con, mà mỗi người có hoàn cảnh và cách thể hiện khác nhau. Thứ ba, việc thầy Ninh sa ngã về sau xuất phát từ nỗi đau mất vợ, sự yếu đuối của một người đàn ông cô độc, để rồi sa vào cờ bạc. Đó không phải do thầy không thương con mà do thầy không vượt qua nổi bi kịch của mình. Vì vậy, không nên đồng tình hoàn toàn với câu nói của bu Ninh. Câu nói chỉ đúng trong tâm trạng của bu lúc đó – một người mẹ lo lắng cho tương lai con mình – chứ không phản ánh đúng bản chất của mọi người cha. Người cha cũng có thể rất thương con, đôi khi tình thương ấy chỉ bị che lấp bởi hoàn cảnh, nỗi đau hoặc sự bất lực. Câu 8. Truyện ngắn "Từ ngày mẹ chết" có ý nghĩa như thế nào với anh/chị? Trả lời: Truyện ngắn Từ ngày mẹ chết của Nam Cao đem lại nhiều ý nghĩa sâu sắc, chạm vào những tầng cảm xúc rất thật của con người. Với mình, câu chuyện có ba giá trị nổi bật. Trước hết, truyện nhắc nhở về tình mẫu tử thiêng liêng và nỗi mất mát không gì bù đắp. Qua nỗi nhớ, những hồi tưởng của Ninh và cả tiếng khóc nghẹn của em khi nghe tiếng dùi đục, mình cảm nhận sâu sắc rằng tình mẹ là điểm tựa lớn nhất của trẻ thơ. Một khi mất đi, cuộc đời như trống rỗng và lạnh lẽo hẳn. Điều ấy khiến người đọc càng biết trân trọng mẹ, trân trọng những khoảnh khắc nhỏ bé nhưng đầy ấm áp trong gia đình. Tiếp theo, truyện khiến mình suy nghĩ về bi kịch của người cha – một bi kịch nhiều khi không dễ nhìn thấu. Thầy Ninh thương con, nhưng nỗi cô đơn, sự thất vọng và yếu đuối đã khiến ông trượt dài. Điều này gợi lên sự cảm thông với những phận người nhỏ bé, cho thấy hoàn cảnh có thể biến một người tử tế thành kẻ sa ngã. Nam Cao không lên án, mà để người đọc tự cảm nhận nỗi bất lực của con người trong nghèo đói. Cuối cùng, truyện làm mình thấm thía hơn về số phận trẻ em trong những gia đình đổ vỡ. Ninh là hình ảnh của nhiều đứa trẻ nghèo trong xã hội cũ: Thiếu thốn tình thương, mất điểm tựa, phải chịu tổn thương lớn hơn tuổi của mình. Điều này khiến mình cảm nhận rõ trách nhiệm của người lớn đối với trẻ thơ: Không chỉ chăm sóc mà còn gìn giữ cho chúng một mái ấm đúng nghĩa. Tóm lại, Từ ngày mẹ chết không chỉ là câu chuyện về một đứa trẻ mất mẹ, mà còn là lời thức tỉnh về giá trị của tình thương trong gia đình và sự cảm thông sâu sắc với những kiếp người bé nhỏ, yếu đuối trước đời sống khắc nghiệt.
ĐỀ VĂN THAM KHẢO THPT 2025 CẤU TRÚC MỚI I. PHẦN ĐỌC HIỂU (4, 0 điểm) Đọc văn bản: TỪ NGÀY MẸ CHẾT Hôm nay mưa rét. Mỗi khi trời mưa rét Ninh lại nhớ đến bu. Hồi bu còn sống, những ngày mưa rét, bu hay mang cái bị giẻ và một ôm quần áo rách vào ổ rơm ngồi vá. Bu Ninh khéo vá lắm. Bao nhiêu là quần áo rách!.. Đật và Ninh chiếm mỗi đứa một bên cạnh mẹ. Ninh kêu bên Ninh ấm, Đật cãi bên Đật ấm, hai đứa cãi nhau chí chóe. Mẹ đùa con, bảo: "Có im, không thì tao đánh cho một cái.. tha hồ ấm". Chị em cười khành khạch rồi cãi nhau bô bô. Mẹ ngừng kim, cốc vào đầu con gái. Ninh rụt cổ lại, ôm đầu cười hí hí. Mẹ Ninh bật cười. Ấy thế là Ninh sằng sặc cười thật to, khiến Đật đang khóc cũng khanh khách cười.. Chao ôi! Những ngày mưa rét hồi ấy vui quá nhỉ? Bu chết đã ngót ba năm. Thì ra ba năm cũng dài lắm nhỉ. Ninh cứ tưởng bu Ninh chết đã lâu lắm. Xưa kia, những ngày bu đi chợ tỉnh, độ gần tối chưa về Ninh đã thấy mong. Bây giờ vắng bu bằn bặt những ba năm. Hồi mẹ Ninh mới chết, cứ nghĩ đến mẹ là Ninh khóc. Ninh khóc ằng ặc như người nuốt phải ngụm gì đắng quá, nó quánh vào cổ họng. Khóc đến lặng hẳn người đi, không còn ra tiếng nữa. Mỗi ngày hai, ba lần. Bây giờ thì Ninh không khóc nữa. Nhưng Ninh vẫn còn buồn lắm. Ninh ngơ ngẩn như mất vía. Thầy Ninh cũng hiểu Ninh nhớ mẹ, nên không nỡ mắng. Mẹ Ninh chết sau ngày giỗ ông nội Ninh có hai ngày. Thầy Ninh bảo: "Con chịu khó ở nhà với bu kẻo bu buồn.". Ninh thương bu lắm. Ninh không muốn đi đâu, thầy ạ! Có lẽ bu cũng hiểu. Bu nhìn Ninh âu yếm. Mắt bu ầng ậc nước. Ninh nắm lấy cái bàn tay bu, chỉ còn rặt những xương, mà lạnh giá. Ninh bóp tay bu nhẹ nhẹ. Mắt bu lim dim và đôi môi nhợt nhạt của bu hé mở như chực cười. Rồi bu rửa tay cho Ninh lâu lắm. Vừa rửa bu vừa bảo: "Sẩy mẹ ra một cái là khổ ngay, con ạ. Ấy là mới rời tao ra hơn một tháng.. Chúng mày đã gầy giơ xương. Ngộ tao chết thì có lẽ chúng mày rã xương ra được. Này, cái cổ tay.. có khác gì cái cẳng gà hay không?". Ngừng một lát, bu lại thở dài mà bảo: "Mẹ mà chết thì các con đi ăn mày mất! Đàn ông chả mấy người biết thương con cái. Cha chết thì ăn cơm với cá, mẹ chết liếm lá dọc đàng. Mẹ mà chết đi thì.. con ơi!..". Ấy thế là nước mắt bu chảy ra ròng ròng. Ninh cũng khóc. Bây giờ nghĩ đến bu, Ninh không khóc nữa.. Không khóc mà lại có nước mắt, nước mũi Ninh đang chảy ra đây này. Đàn ông chả mấy người biết thương con cái.. Không có lẽ. Thầy Ninh thương chị em Ninh lắm chứ!.. Hồi bu mới chết, đêm, Đật và Ninh ngủ với thầy. Mùa bức thì thầy ngồi quạt. Quạt cho đến tận lúc nào con ngủ mệt, thầy mới chịu ngả lưng xuống giường. Ninh thấy thầy quạt rất khuya. Thầy thở dài luôn ấy. Có khi sụt sịt. Thì ra đêm đêm thầy vẫn khóc. Thầy nhớ bu.. Ấy, cái hồi bu mới chết thì thế đấy. Nhưng ít lâu nay, hình như thầy đổi tính. Thầy vắng nhà luôn. Thầy phải gửi gạo bên nhà bác Vụ để thổi cơm cho Ninh và Đật. Bởi thầy đi từ sáng cho đến tối. Có khi tối cũng không về. Có khi đi luôn hai, ba ngày. Chị em Ninh phải ăn nhờ, ngủ nhờ nhà bác Vụ. Đi đâu vậy? Nào ai biết! Hôm nay, bà ngoại Ninh vào chơi với cháu. Bà ngồi xuống ngưỡng cửa, bảo cháu: - Có phải bố mày bán nhà rồi không? - Con không biết. - Bán rồi! Thua xóc đĩa.. Thua đâu những ngót ba trăm bạc.. Bà chép miệng: Đến chết đói thôi, các cháu ạ!.. Buổi sáng hôm ấy trời ấm áp. Một bọn năm, sáu người, kẻ cầm lạt, kẻ cầm dùi đục, tuốn vào đầy sân. Mấy người trèo lên nóc nhà nhà Ninh. Họ dỡ tranh quẳng xuống sân rào rào. Ninh chạy về.. - Ô hay! Sao các ông phá nhà tôi? - A! Thầy mày thuê chúng tao phá đi để làm nhà tây đấy mà. Thầy mày thích làm nhà tây kia.. Làm nhà bên Tây - Trúc ấy mà, mày biết không? Ninh sợ hãi. Ninh chạy bình bịch sang nhà bác Vụ. Vừa bước vào nhà bác. Ninh sửng sốt. Thầy Ninh ở đấy. Thầy Ninh nằm thườn thượt trên một cái giường, hai tay chít lại bên dưới gáy. Ninh mếu máo: Thầy ơi! Thầy.. Rồi Ninh nghẹn ngào, không nói được nữa. Nước mắt ứa ra. Thầy Ninh ngồi dậy, bảo: "Việc gì mà khóc? Thầy bán cho người ta đấy. Bán lấy tiền mua vài phiến lim về xẻ. Chuyến sau, ta làm một cái nhà toàn lim!". Ninh trố mắt lên nhìn thầy.. Bỗng từ bên nhà đưa sang những tiếng dùi đục kêu chan chát. Nghe ghê rợn lắm. Ninh đã được nghe những tiếng dùi đục ấy một lần rồi, vào cái ngày mẹ chết: Người ta đóng cả chiếc săng của mẹ.. Trông như thầy Ninh mếu. Ninh òa lên khóc "Bu ơi là bu ơi!.." (Tuyển tập Nam Cao tập 1, NXB Thanh niên, Hà Nội) Thực hiện các yêu cầu: Câu 1. Chỉ ra dấu hiệu xác định ngôi kể của văn bản. Câu 2. Vì sao mỗi khi trơi mưa rét Ninh lại nhớ đến bu? Câu 3. Xác định và nêu tác dụng điểm nhìn trần thuật trong chi tiết: Hồi mẹ Ninh mới chết, cứ nghĩ đến mẹ là Ninh khóc. Ninh khóc ằng ặc như người nuốt phải ngụm gì đắng quá, nó quánh vào cổ họng. Khóc đến lặng hẳn người đi, không còn ra tiếng nữa. Câu 4. Theo anh/chị, vì sao tại sao Ninh lại òa lên khóc khi nghe thấy từ bên nhà đưa sang những tiếng dùi đục kêu chan chát? Câu 5. Từ văn bản và cảm xúc của nhân vật Ninh, anh/chị hãy bày tỏ suy nghĩ của mình về sự cần thiết của việc trân trọng những người thân yêu trong gia đình (Trình bày khoảng 5-7 dòng). II. PHẦN VIẾT (6, 0 điểm) Câu 1. (2, 0 điểm) Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích nhân vật bố của Ninh trong văn bản Từ ngày mẹ chết (Nam Cao). Câu 2. (4, 0 điểm) Chỉ khi tâm hồn được thanh lọc, bạn mới thực sự thấy rõ những giá trị quý báu của cuộc sống. Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của anh/chị về sự cần thiết phải biết thanh lọc tâm hồn. Lời giải I. PHẦN ĐỌC HIỂU Câu 1. Dấu hiệu xác định ngôi kể là người kể chuyện gọi tên nhân vật là Ninh, xưng thầy, bu, dùng cách gọi nhân vật ở ngôi thứ ba. Văn bản được kể theo ngôi thứ ba. Câu 2. Mỗi khi trời mưa rét, Ninh nhớ đến bu vì những ngày mưa rét xưa kia luôn gắn với hình ảnh bu ngồi vá quần áo, hai chị em ngồi hai bên mẹ, cười nói vui vẻ. Đó là những ký ức ấm áp, hạnh phúc nhất của Ninh. Câu 3. Điểm nhìn trần thuật là điểm nhìn bên trong, theo cảm xúc của chính nhân vật Ninh. Tác dụng là giúp người đọc cảm nhận sâu sắc nỗi đau đớn, mất mát, sự bàng hoàng của một đứa trẻ khi mất mẹ; đồng thời tạo sự chân thực, xúc động trong việc tái hiện tâm trạng nhân vật. Câu 4. Ninh òa lên khóc vì tiếng dùi đục chan chát gợi lại ký ức đau thương ngày người ta đóng quan tài cho mẹ. Âm thanh ấy gắn với nỗi mất mát lớn nhất đời Ninh, lại xuất hiện đúng lúc thầy bán nhà khiến em sợ hãi, tuyệt vọng và nhớ mẹ quay quắt. Câu 5. Từ văn bản, ta hiểu rằng tình cảm gia đình là chỗ dựa bền vững nhất của mỗi con người. Khi mất đi rồi, như Ninh, nỗi trống vắng và đau đớn không gì bù đắp được. Vì thế, chúng ta cần trân trọng những người thân yêu khi họ còn bên cạnh: Yêu thương, quan tâm, chia sẻ và biết ơn. Tình cảm gia đình chỉ đẹp trọn vẹn khi mỗi người biết giữ gìn, trân trọng những khoảnh khắc giản dị nhưng đầy ấm áp ấy. II. PHẦN VIẾT Câu 1. Viết đoạn văn 200 chữ phân tích nhân vật bố của Ninh Nhân vật bố của Ninh trong truyện Từ ngày mẹ chết hiện lên với nhiều sắc thái vừa thương vừa xót. Ông vốn yêu thương vợ con, nhất là những ngày đầu sau khi mẹ mất, ông đêm nào cũng quạt cho con ngủ, thở dài, sụt sịt vì nhớ vợ. Tình cảm đó thật chân thành và đầy nhân hậu. Tuy nhiên, dần dần nỗi đau và sự cô độc khiến ông thay đổi; ông sa vào cờ bạc, vắng nhà liên miên, để con phải ăn nhờ ở đậu. Sự trượt dốc này không phải vì ông vô tâm mà vì ông yếu đuối, không đủ nghị lực để vượt qua mất mát quá lớn. Việc ông bán cả ngôi nhà là biểu hiện rõ nhất cho sự bế tắc ấy. Tuy vậy, trong sâu thẳm, ông vẫn muốn tỏ ra mạnh mẽ trước mặt con khi nói rằng bán nhà để mua gỗ lim xây nhà mới. Nhân vật bố của Ninh là hình ảnh người đàn ông nông dân nghèo vừa thương con, vừa bất lực trước cuộc sống, cho người đọc sự cảm thông sâu sắc đối với những phận người nhỏ bé trong xã hội cũ. Câu 2. Bài văn khoảng 600 chữ về sự cần thiết phải biết thanh lọc tâm hồn Cuộc sống hiện đại cuốn con người vào guồng quay của công việc, tiền bạc và những áp lực vô hình khiến tâm hồn ta dễ trở nên mệt mỏi, chai sạn. Chỉ khi biết thanh lọc tâm hồn, mỗi người mới thực sự nhìn rõ những giá trị quý báu quanh mình và sống một cuộc sống nhẹ nhõm, ý nghĩa hơn. Thanh lọc tâm hồn không phải là điều xa vời mà chính là quá trình con người gột rửa những muộn phiền, bỏ lại sân si, học cách nhìn mọi thứ bình thản và sâu sắc. Trước hết, thanh lọc tâm hồn giúp con người sống chậm lại để nhận diện chính mình. Khi tâm trí ngập đầy lo nghĩ, con người dễ đánh mất phương hướng, chỉ chạy theo những giá trị bề ngoài mà quên mất điều mình thực sự cần. Chỉ bằng cách lắng lại, ta mới thấy đâu là thứ làm mình vui, đâu là điều khiến mình tổn thương, đâu là giá trị quan trọng cần giữ gìn. Một tâm hồn được thanh lọc sẽ trở nên trong trẻo, biết chọn lựa và biết buông bỏ. Thứ hai, thanh lọc tâm hồn giúp ta sống nhân ái hơn. Khi lòng còn đầy bực dọc, đố kỵ và sân hận, con người khó có thể yêu thương ai một cách trọn vẹn. Nhưng khi gột rửa được những cảm xúc xấu, ta thấy nhẹ lòng và đủ bình an để yêu thương mà không tính toán. Tình thương khi ấy trở nên giản dị, chân thành và bền vững. Như một dòng nước trong, tâm hồn sạch thì mới soi được cái đẹp của cuộc đời. Không chỉ vậy, thanh lọc tâm hồn còn giúp chúng ta mạnh mẽ hơn trước thử thách. Người biết giữ tâm hồn nhẹ nhàng sẽ không dễ bị quật ngã bởi khó khăn. Họ có đủ bình tĩnh để nhìn vấn đề thấu đáo, đủ kiên nhẫn để đi tiếp và đủ lạc quan để tin vào điều tốt đẹp. Bởi khi tâm hồn sáng trong, người ta luôn nhìn thấy hy vọng ngay cả khi mọi thứ xung quanh trở nên tối tăm. Trong cuộc sống ngày nay, thanh lọc tâm hồn có thể đến từ những điều rất nhỏ: Đọc một trang sách hay, đi bộ dưới hàng cây, nghe một bản nhạc yêu thích, trò chuyện với người thân hay chỉ đơn giản là tắt đi những ồn ào bên ngoài để yên lặng vài phút. Không ai có thể thay chúng ta làm sạch tâm hồn, bởi đó là hành trình tự mỗi người phải đi bằng ý thức và sự chân thành của chính mình. Vì vậy, thanh lọc tâm hồn không chỉ là nhu cầu tinh thần mà còn là cách giúp con người sống sâu sắc và hạnh phúc hơn. Chỉ khi lòng nhẹ, mắt ta mới nhìn rõ cái đẹp; chỉ khi tâm an, ta mới nhận ra rằng cuộc sống luôn có nhiều điều đáng trân trọng. Và chỉ khi tâm hồn được thanh lọc, con người mới thực sự sống là chính mình.
