Hồi trống cổ thành (Trích hồi 28 – Tam quốc diễn nghĩa) I. Tìm hiểu chung: 1. Tác giả: - La Quán Trung (1330 - 1400) tên là La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân. - Quê quán: Vùng Thái Nguyên, Sơn Tây, Trung Quốc - Ông lớn lên vào cuối thời Nguyên, đầu thời Minh, tính tình cô độc, lẻ loi, thích một mình ngao du đây đó. - Khi Minh Thái Tổ đánh đuổi được quân Mông Cổ, thống nhất đất nước, ông chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử. - Tác phẩm: Tam quốc diễn nghĩa, Tùy đường lưỡng triều chí truyện, Tấn Đường ngũ đại sử diễn nghĩa, Bình yêu truyện.. - Là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết Minh - Thanh ở Trung Quốc. 2. Tác phẩm * Tam quốc diễn nghĩa - HCST: Đầu thời Minh (1368 - 1644). - Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi - Tác phẩm gồm 120 hồi, kể chuyện một nước chia ba gọi là "cát cứ phân tranh" trong gần 100 năm của nước Trung Quốc thời cổ (thế kỉ II, III). Đó là cuộc phân tranh giữa ba tập đoàn phong kiến quân phiệt: Ngụy - do Tào Tháo cầm đầu chiếm giữ phía bắc từ Trường Giang trở lên gọi là Bắc Ngụy; Thục - do Lưu Bị cầm đầu, chiếm giữ phía tây nam nên gọi là Tây Thục; Ngô - do Tôn Quyền cầm đầu, chiếm giữ phía đông nam gọi là Đông Ngô. * Tiểu thuyết chương hồi - Là một thể thuộc loại tác phẩm tự sự dài hơi của Trung Quốc, thịnh hành vào đời Minh, Thanh. - Thoại bản phản ánh đời sống xã hội tương đối rộng, đặc biệt là đời sống tầng lớp bình dân thành thị. Về miêu tả nhân vật, hoàn cảnh, đối thoại, cũng có những bước phát triển mới. * Hồi trống Cổ Thành - Vị trí: Thuộc hồi 28 của Tam quốc diễn nghĩa. - Thể loại: Tiểu thuyết chương hồi. - Phương thức biểu đạt: Tự sự. - Bố cục :3 phần. + Phần 1 (từ đầu.. "mời Trương Phi ra đón") : Hoàn cảnh gặp gỡ của các nhân vật. + Phần 2 ( "Phi nghe xong.. chính là cờ Tào") : Mâu thuẫn giữa hai anh em Quan Công và Trương Phi. + Phần 3 (còn lại) : Hồi trống cổ thành, anh em đoàn tụ. II. Tìm hiểu chi tiết. 1. Hoàn cảnh gặp gỡ của hai anh em Quan – Trương: - Quan Công đến Cổ Thành: Hộ tống hai chị dâu nên tạm hàng Tào, nghe tin Lưu Bị đang ở Như Nam, liền bỏ Tào đi tìm anh, đến Cổ Thành thì biết Trương Phi đang ở đây. "Em ta từ khi thất tán ở Từ Châu, lâu nay vẫn không biết ở đâu, ai ngờ hóa ra ở đây!" - > Vui mừng khi biết tin - Trương Phi: "Đuổi quan huyện đi, chiếm lấy thành, mộ quân tậu ngựa, chứa cổ tích lương, này có đến ba nghìn quân mã.." Lý giải lí do: "Đuổi quan huyện đi" -> khi vào huyện vay lương thực nhưng quan huyện không cho vay "Mộ quân tậu ngựa" -> Khi đang nghe ngóng tin của Huyền Đức, chuẩn bị đoàn tụ với anh, cùng anh thực hiện chí lớn. => Cuộc gặp gỡ một cách rất ngẫu nhiên, bất ngờ, hợp lí -> tính cách khái quát của nhân vật được biểu hiện. 2.Mâu thuẫn anh em Trương Phi và Quan Công Quan Công Thái độ, hành động - Chẳng nói năng gì, mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn 1000 quân đi tắt ra cửa Bắc. - Mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, mùa xà mâu chạy lại đâm Quan Công. → Tâm trạng giận dữ đến sục sôi, dữ dội của một tính cách cương trực, nóng nảy - > Trương Phi gặp anh như đang đón tiếp kẻ thù vậy. - Mừng rỡ, sai Tôn Càn vào báo tin. - Mừng rỡ vô cùng, giao long đao cho Châu Thương cầm, tế ngựa lại đón - Giật mình tránh mũi mâu, nhắc lại nghĩa vườn đào để uốn nắn thái độ quá khích của em. → Nhượng bộ, mềm mỏng, điềm tĩnh. - > Mong muốn và vui mừng khi gặp em. Lời nói - Xưng hô: "mày- tao" : Lỗ mãng, lạnh lùng - Lập luận - kết tội Quan Công: + Thứ nhất: "bỏ anh" : Bất trung, bất nghĩa + Thứ hai: "Hàng Tào" hèn nhát + Thứ ba: "nhận phong hầu tử nước" : Tham lam + Thứ tư: "đến đây đánh lừa tao" : Gian trá - Không nhận mọi lời thanh minh, bởi quan niệm rõ ràng: "Trung thần thà chết chứ không chịu nhục; đại trượng phu lẽ nào lại thờ hai chủ" => Tính cách nóng nảy, cương trực, thẳng thắn. - Xưng hô: "hiện đệ - ta", "em" : Tình cảm, bình tĩnh - Cố gắng giải thích và nhờ cả 2 chị thanh minh giúp, Tôn Càn cũng nói giúp. => Tính cách mềm mỏng, điềm tĩnh, nhún nhường 3. Hồi trống Cổ Thành, anh em đoàn tụ: * Sự xuất hiện của Sái Dương: - Làm cho kịch tính của câu chuyện đến cao trào, khiến mâu thuẫn căng thẳng hơn. + Thêm 1 sự việc "mắt đã thấy" làm tăng sự nghi ngờ của Trương Phi về Quan Công + Quan Công rơi vào bất lợi (nhưng đây là cơ hội để chứng tỏ lòng trung nghĩa) - Sự xuất hiện của Sái Dương là chi tiết rất ngẫu nhiên và hợp lý => Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, tình huống bất ngờ nhưng phù hợp, tạo điều kiện cho tính cách của các nhân vật được bộc lộ rõ ràng hơn; tư tưởng truyện cũng được bộc lộ. * Thử thách của Trương Phi: - Hành động của Quan Công: Để ta chém đầu tên tướng ấy để rõ lòng chung của ta - Trương Phi đưa ra thử thách Quan Công phải chém đầu tên tướng Tào trong 3 hồi trống. con số 3 quen thuộc tồn tại trong quan niệm dân gian, gợi ý nghĩa sâu xa: Hợp >< Tan Vững vàng >< suy yếu -> Quan Công đứng trước hai lựa chọn 1 là trung nghĩa hai là bất nghĩa - Quan Công chém đầu Sái Dương chỉ chưa dứt 1 hồi trống: + Tài nghệ: Phi thường + Về thái độ: Quyết liệt, nóng lòng + Về tấm lòng: Khẳng định sự trung nghĩa - > Minh oan, hóa giải nghi ngờ C, Ý nghĩa hồi trống Cổ Thành: "Quan Công chẳng nói một lời, múa long đao xô lại, Trương Phi thẳng cánh đánh trống. Chưa dứt một hồi đầu Sái Dương đã lăn dưới đất. Quân Tào chạy tan tác" - Hồi trống thách thức - Hồi trống minh oan - Hồi trống đoàn tụ => Hồi trống ngợi ca tính cương trực của Trương Phi, lòng trung nghĩa của Quan Công, ca ngợi tình nghĩa vừa đào. ⇒ Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng. * Cảnh đoàn tụ: - Trương Phi hỏi kĩ tên lính rồi mới tin anh là thực - > thấy được phẩm chất thận trọng, tinh tế và khôn ngoan của Trương Phi. "Trương Phi nghe hết chuyện, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường" - Khi nghe hai chị dâu kể sự tình mà Quan Công đã trải qua Trương Phi đã: "rỏ nước mắt khóc" -> sự ân hận khi đã trách nhầm người anh của mình + "thụp lạy Vân Trường" đó chính là sự tạ lỗi => Trương Phi là người nóng nảy nhưng cương trực, già tình cảm biết sửa sai đúng lúc, biết phục thiện, coi trọng trung nghĩa => Quan Công thì tài giỏi, khí phách hơn người, đặc biệt trọng chữ trung chữ nghĩa III. Tổng kết: 1. Giá trị nội dung: + Hồi trống Cổ Thành chứa đầy linh hồn của đoạn trích. Đó là hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ + Biểu dương lòng anh hùng, trung nghĩa của Trương Phi và Quan Công 2. Giá trị nghệ thuật: - Ngôn ngữ sinh động, sử dụng nhiều lối cổ, lối văn biền ngẫu. - Lời kể giản dị. - Xây dựng nhân vật đặc sắc. - Về cách xây dựng nhân vật: Sử dụng nghệ thuật xây dựng các nhân vật điển hình, mang tính biểu tượng. - Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và lời nói. - Về tình huống truyện: Xây dựng những tình huống xung đột kịch tính, tạo nên sự hấp dẫn, hồi hộp cho đoạn trích. Tình tiết truyện được đẩy nhanh, diễn biến căng thẳng.
