Tố Hữu, tên thật là Nguyễn Kim Thành, quê gốc ở làng Phù Lai, nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên-Huế. Ông là một nhà thơ tiêu biểu của thơ cách mạng Việt Nam, đồng thời là một chính trị gia. Ông đã từng giữ các chức vụ quan trọng trong hệ thống chính trị của Việt Nam như Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Phó Chủ tịch thứ Nhất Hội đồng Bộ trưởng nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Theo lời Tố Hữu tự giải thích về bút danh của mình thì năm 1938 ông sang Lào thăm một người anh. Ở đây ông gặp một cụ đồ người Quảng Bình. Cụ đồ đã đặt cho ông bút danh "Tố Hữu", lấy từ câu nói của Đỗ Thị "Ngô nhi tố hữu đại chí" có nghĩa là "sẵn có, ý chỉ khí phách tiềm ẩn trong người". Tố Hữu nhận tên gọi này nhưng hiểu theo nghĩa là "người bạn trong trắng", khác với tên do cụ đồ đặt ở chữ "hữu" Tố Hữu đến với thi ca khá sớm, từ năm 18 tuổi. Tố Hữu được coi là một con chim đầu đàn của thi ca Việt Nam hiện đại. Có những giai đoạn, thơ ông đã trở thành chỗ dựa tâm hồn cho mọi người. Ông nổi tiếng nhất với những bài thơ về đất nước và những bài thơ cổ vũ tinh thần cách mạng của nhân dân Việt Nam trong thời kỳ chiến tranh. Dưới đây là tổng hợp những bài thơ hay nhất của nhà thơ Tố Hữu. Các bạn kéo xuống dưới để đọc từng bài hoặc click vào từng bài trong danh sách. Danh sách: Từ Ấy - Tố Hữu Lượm - Tố Hữu Việt Bắc - Tố Hữu Tiếng Chổi Tre - Tố Hữu Nhớ Việt Bắc - Tố Hữu Người Con Gái Việt Nam - Tố Hữu Hoan Hô Chiến Sỹ Điện Biên - Tố Hữu Hãy Nhớ Lấy Lời Tôi - Tố Hữu Thăm Trại Ba Vì - Tố Hữu Bác Ơi - Tố Hữu Kính Gửi Cụ Nguyễn Du - Tố Hữu Khi Con Tu Hú - Tố Hữu Bầm Ơi - Tố Hữu Tiếng Ru - Tố Hữu Nước Non Ngàn Dặm - Tố Hữu Việt Nam Máu Và Hoa - Tố Hữu Mẹ Suốt - Tố Hữu Mẹ Tơm - Tố Hữu Hồ Chí Minh - Tố Hữu Tâm Tư Trong Tù - Tố Hữu Con Chim Của Tôi - Tố Hữu
Từ Ấy Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ Mặt trời chân lý chói qua tim Hồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chim.. Tôi buộc lòng tôi với mọi người Để tình trang trải với trăm nơi Để hồn tôi với bao hồn khổ Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời Tôi đã là con của vạn nhà Là em của vạn kiếp phôi pha Là anh của vạn đầu em nhỏ Không áo cơm, cù bất cù bơ.. Tháng 7-1938 Nguồn: 1. Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục, 2003 2. Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7: Văn học giai đoạn 1900-1945), Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, 2004
Lượm Ngày Huế đổ máu, Chú Hà Nội về, Tình cờ chú cháu, Gặp nhau Hàng Bè. Chú bé loắt choắt, Cái xắc xinh xinh, Cái chân thoăn thoắt, Cái đầu nghênh nghênh, Ca-lô đội lệch, Mồm huýt sáo vang, Như con chim chích, Nhảy trên đường vàng.. Cháu đi liên lạc, Vui lắm chú à. Ở đồn Mang Cá, Thích hơn ở nhà! Cháu cười híp mí, Má đỏ bồ quân: Thôi, chào đồng chí! Cháu đi xa dần.. Cháu đi đường cháu, Chú lên đường ra, Ðến nay tháng sáu, Chợt nghe tin nhà. Ra thế, Lượm ơi! Một hôm nào đó, Như bao hôm nào, Chú đồng chí nhỏ, Bỏ thư vào bao, Vụt qua mặt trận, Ðạn bay vèo vèo, Thư đề "Thượng khẩn", Sợ chi hiểm nghèo! Ðường quê vắng vẻ, Lúa trổ đòng đòng, Ca-lô chú bé, Nhấp nhô trên đồng.. Bỗng loè chớp đỏ, Thôi rồi, Lượm ơi! Chú đồng chí nhỏ, Một dòng máu tươi! Cháu nằm trên lúa, Tay nắm chặt bông, Lúa thơm mùi sữa, Hồn bay giữa đồng. Lượm ơi, còn không? Chú bé loắt choắt, Cái xắc xinh xinh, Cái chân thoăn thoắt, Cái đầu nghênh nghênh. Ca-lô đội lệch, Mồm huýt sáo vang, Như con chim chích, Nhảy trên đường vàng.. 1949 Nguồn: Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục, 2003
Việt Bắc Mình về mình có nhớ ta? Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng. Mình về mình có nhớ không? Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn. Tiếng ai tha thiết bên cồn Bâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước đi Áo chàm đưa buổi phân ly Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay.. Mình đi, có nhớ những ngày Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù? Mình về, có nhớ chiến khu Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai? Mình về, rừng núi nhớ ai Trám bùi để rụng, măng mai để già Mình đi, có nhớ những nhà Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son Mình về, còn nhớ núi non Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh Mình đi, mình có nhớ mình Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa? Ta với mình, mình với ta Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh Mình đi, mình lại nhớ mình Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu.. Nhớ gì như nhớ người yêu Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương Nhớ từng bản khói cùng sương Sớm khuya bếp lửa người thương đi về. Nhớ từng rừng nứa bờ tre Ngòi Thia sông Ðáy, suối Lê vơi đầy Ta đi, ta nhớ những ngày Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi.. Thương nhau, chia củ sắn lùi Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng Nhớ người mẹ nắng cháy lưng Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô Nhớ sao lớp học i tờ Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan Nhớ sao ngày tháng cơ quan Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo. Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều Chày đêm nện cối đều đều suối xa.. Ta về, mình có nhớ ta Ta về ta nhớ những hoa cùng người Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Ðèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng. Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình Rừng thu trăng rọi hoà bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung. Nhớ khi giặc đến giặc lùng Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây Núi giăng thành luỹ sắt dày Rừng che bộ đội rừng vây quân thù Mênh mông bốn mặt sương mù Ðất trời ta cả chiến khu một lòng. Ai về ai có nhớ không? Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng Nhớ từ Cao-Lạng nhớ sang Nhị Hà.. Những đường Việt Bắc của ta Ðêm đêm rầm rập như là đất rung Quân đi điệp điệp trùng trùng Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan Dân công đỏ đuốc từng đoàn Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay. Nghìn đêm thăm thẳm sương dày Ðèn pha bật sáng như ngày mai lên. Tin vui chiến thắng trăm miềm Hoà Bình, Tây Bắc, Ðiện Biên vui về Vui từ Ðồng Tháp, An Khê Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng. Ai về ai có nhớ không? Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang. Nắng trưa rực rỡ sao vàng Trung ương, Chính phủ luận bàn việc công Ðiều quân chiến dịch thu đông Nông thôn phát động, giao thông mở đường Giữ đê, phòng hạn, thu lương Gửi dao miền ngược, thêm trường các khu.. Ở đâu u ám quân thù Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi Ở đâu đau đớn giống nòi Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền. Mười lăm năm ấy ai quên Quê hương cách mạng dựng nên Cộng hoà Mình về mình lại nhớ ta Mái đình Hồng Thái cây đa Tân Trào. Nước trôi nước có về nguồn Mây đi mây có cùng non trở về? Mình về, ta gửi về quê Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai Nâu này nhuộm áo không phai Cho lòng thêm đậm cho ai nhớ mình Trâu về, xanh lại Thái Bình Nứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi. Nước trôi, lòng suối chẳng trôi Mây đi mây vẫn nhớ hồi về non Ðá mòn nhưng dạ chẳng mòn Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhoà. Nứa mai mình gửi quê nhà Nước non đâu cũng là ta với mình Thái Bình đồng lại tươi xanh Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui.. Mình về thành thị xa xôi Nhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng? Phố đông, còn nhớ bản làng Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng? Mình đi, ta hỏi thăm chừng Bao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui? Ðường về, đây đó gần thôi! Hôm nay rời bản về nơi thị thành Nhà cao chẳng khuất non xanh Phố đông, càng giục chân nhanh bước đường. Ngày mai về lại thôn hương Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về Ngày mai rộn rã sơn khê Ngược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng. Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng Phố phường như nấm như măng giữa trời Mái trường ngói mới đỏ tươi. Chợ vui trăm nẻo về khơi luồng hàng Muối Thái Bình ngược Hà Giang Cày bừa Ðông Xuất, mía đường tỉnh Thanh Ai về mua vại Hương Canh Ai lên mình gửi cho anh với nàng Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng Vải tơ Nam Ðịnh, lụa hàng Hà Ðông Áo em thêu chỉ biếc hồng Mùa xuân ngày hội lùng tùng thêm tươi Còn non, còn nước, còn trời Bác Hồ thêm khoẻ, cuộc đời càng vui! Mình về với Bác đường xuôi Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người Nhớ ông Cụ mắt sáng ngời Áo nâu túi vải đẹp tươi lạ thường! Nhớ Người những sáng tinh sương Ung dung yên ngựa trên đường suối reo Nhớ chân Người bước lên đèo Người đi rừng núi trông theo bóng Người.. Lòng ta ơn Ðảng đời đời Ngược xuôi đôi mặt một lời song song. Ngàn năm xưa nước non Hồng Còn đây ơn Ðảng nối dòng dài lâu Ngàn năm non nước mai sau Ðời đời ơn Ðảng càng sâu càng nồng. Cầm tay nhau hát vui chung Hôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô. 10-1954 Trích đoạn bài thơ này đã được sử dụng trong sách giáo khoa tập đọc trong nhiều năm. Nguồn: Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục, 2003
Tiếng Chổi Tre Những đêm hè Khi ve ve Đã ngủ Tôi lắng nghe Trên đường Trần Phú Tiếng chổi tre Xao xác hàng me Tiếng chổi tre Đêm hè Quét rác.. Những đêm đông Khi cơn dông Vừa tắt Tôi đứng trông Trên đường lặng ngắt Chị lao công Như sắt Như đồng Chị lao công Đêm đông Quét rác.. Sáng mai ra Gánh hàng hoa Xuống chợ Hoa Ngọc Hà Trên đường rực nở Hương bay xa Thơm ngát Đường ta Nhớ nghe hoa Người quét rác Đêm qua. Nhớ em nghe Tiếng chổi tre Chị quét Những đêm hè Đêm đông gió rét Tiếng chổi tre Sớm tối Đi về Giữ sạch lề Đẹp lối Em nghe! 6 - 1960 Tố Hữu
Nhớ Việt Bắc Ta về, mình có nhớ ta Ta về, ta nhớ những hoa cùng người. Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng. Ngày xuân mơ nở trắng rừng Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang. Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình. Rừng thu trăng rọi hòa bình Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung. Nhớ khi giặc đến giặc lùng Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây. Núi giăng thành lũy sắt dày Rừng che bộ đội, rừng vây quanh thù. Mênh mông bốn mặt sương mù Đất trời ta cả chiến khu một lòng. Tố Hữu
Người Con Gái Việt Nam Tặng chị Trần Thị Lý anh dũng Em là ai? Cô gái hay nàng tiên Em có tuổi hay không có tuổi Mái tóc em đây, hay là mây là suối Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm giông Thịt da em hay là sắt là đồng? Cho tôi hôn bàn chân em lạnh ngắt Cho tôi nâng bàn tay em nắm chặt Ôi bàn tay như đôi lá còn xanh Trên mình em đau đớn cả thân cành Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộng Em đã sống lại rồi, em đã sống! Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung Không giết được em, người con gái anh hùng! Ôi trái tim em trái tim vĩ đại Còn một giọt máu tươi còn đập mãi Không phải cho em. Cho lẽ phải trên đời Cho quê hương em. Cho Tổ quốc, loài người! Từ cõi chết, em trở về, chói lọi Như buổi em đi, ngọn cờ đỏ gọi Em trở về, người con gái quang vinh Cả nước ôm em, khúc ruột của mình. Em đã sống, bởi vì em đã thắng Cả Nước bên em, quanh giường nệm trắng Hát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưa Sông Thu Bồn giọng hát đò đưa... Cả nước cho em, cho em tất cả Máu tiếp máu, cho lại hồng đôi má Cho mái tóc em xanh lại ngày xuân Cho thịt da em lại nở trắng ngần Em sẽ đứng trên đôi chân tuổi trẻ Đôi gót đỏ lại trở về quê mẹ Em sẽ đi, trên đường ấy thênh thang Như những ngày xưa, rực rỡ sao vàng! Ôi đôi mắt của em nhìn, rất đẹp Hãy sáng mãi niềm tin tươi ánh thép Như quê em Gò Nổi, Kỳ Lam Hỡi em, người con gái Việt Nam! Tố Hữu 7 - 12 - 1958
Hoan Hô Chiến Sĩ Điện Biên I Tin về nửa đêm Hoả tốc hoả tốc Ngựa bay lên dốc Đuốc chạy sáng rừng Chuông reo tin mừng Loa kêu từng cửa Làng bản đỏ đèn, đỏ lửa.. Hoan hô chiến sĩ Điện Biên Hoan hô đồng chí Võ Nguyên Giáp! Sét đánh ngày đêm Xuống đầu giặc Pháp! Vinh quang Tổ quốc chúng ta Nước Việt Nam dân chủ cộng hoà Vinh quang Hồ Chí Minh, Cha của Chúng ta ngàn năm sống mãi Quyết chiến quyết thắng, cờ đỏ Sao vàng vĩ đại Kháng chiến ba nghìn ngày Không đêm nào vui bằng đêm nay Đêm lịch sử Điện Biên sáng rực Trên đất nước, như Huân chương trên ngực Dân tộc ta dân tộc anh hùng! Điện Biên vời vợi nghìn trùng Mà lòng bốn biển nhịp cùng lòng ta Đêm nay bè bạn gần xa Tin về chắc cũng chan hoà vui chung. II Hoan hô chiến sĩ Điện Biên Chiến sĩ anh hùng Đầu nung lửa sắt Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi, Ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt Máu trộn bùn non Gan không núng Chí không mòn! Những đồng chí thân chôn làm Giá súng Đầu bịt lỗ châu mai Băng mình qua núi thép gai Ào ào vũ bão, Những đồng chí chèn lưng cứu pháo Nát thân, nhắm mắt, còn ôm... Những bàn tay xẻ núi lăn bom Nhất định mở đường cho xe ta Lên chiến trường tiếp viện Và những chị, những anh ngày Đêm ra tiền tuyến Mấy tầng mây gió lớn mưa to Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát Dù bom đạn xương tan, thịt nát Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh... Hỡi các chị, các anh Trên chiến trường ngã xuống Máu của anh chị, của chúng ta Không uổng Sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng... III Lũ chúng nó phải hàng, phải chết Quyết trận này quét sạch Điện Biên! Quân giặc điên Chúng bay chui xuống đất Chúng bay chạy đằng trời? Trời không của chúng bay Đạn ta rào lưới sắt! Đất không của chúng bay Đai thép ta thắt chặt! Của ta trời đất đêm ngày Núi kia, đồi nọ, sông này của ta Chúng bay chỉ một đường ra Một là tử địa, hai là tù binh Hạ súng xuống rùng mình run rẩy Nghe pháo ta lừng lẫy thét gầm! Nghe trưa nay tháng năm, mùng bảy Trên đầu bay thác lửa hờn căm Trông: Bốn mặt luỹ hầm sụp đổ Tướng quân bay lố nhố cờ hàng Trông: Chúng ta cờ đỏ sao vàng Rực trời đất Điện Biên toàn thắng! Hoan hô chiến sĩ Điện Biên! Tiếng reo núi vọng sông rền Đêm nay chắc cũng về bên Bác Hồ Bác đang cúi xuống bản đồ Chắc là nghe tiếng quân hò quân reo... Từ khi vượt núi qua đèo Ta đi, Bác vẫn nhìn theo từng ngày Tin về mừng thọ đêm nay Chắc vui lòng Bác giờ này đợi trông! IV Đồng chí Phạm Văn Đồng Ở bên đó, chắc đêm nay không ngủ Tin đây Anh, Điện Biên Phủ hoàn thành Ngày mai, vào cuộc đấu tranh Nhìn xuống mặt bọn Bi-đôn, Smít Anh sẽ nói: Thực dân, phát xít Đã tàn rồi! Tổ quốc chúng tôi Muốn độc lập hoà bình trở lại Không muốn lửa bom đổ Xuống đầu con cái Nước chúng tôi và nước các anh Nếu còn say máu chiến tranh Ở Việt Nam, các anh nên nhớ Tre đã thành chông, sông là sông lửa Và trận thắng Điện Biên Cũng mới là bài học đầu tiên! 5-1954 Tố Hữu
Hãy Nhớ Lấy Lời Tôi Có những phút làm nên lịch sử Có cái chết hoá thành bất tử Có những lời hơn mọi bài ca Có con người từ chân lý sinh ra. Nguyễn Văn Trỗi! Anh đã chết rồi Anh còn sống mãi Chết như sống, anh hùng, vĩ đại. Hỡi người Anh, đã khép chặt đôi môi Tiếng Anh hô: Hãy nhớ lấy lời tôi! Đã vang dội. Và ánh đôi mắt sáng Của Anh đã chói ngời trên báo Đảng. Nghìn năm sau sẽ nhớ lại hôm qua Một sáng mùa thu, giữa khám Chí Hoà Anh đi giữa hai tên gác ngục Và sau chúng, một người linh mục. Anh bước lên, nhức nhói chân đau. Dáng hiên ngang vẫn ngẩng cao đầu Quần áo trắng một màu thanh khiết Thân gầy yếu mạnh hơn cái chết Bầy giết thuê là lũ viết thuê Hai hàng đen, súng cắm lưỡi lê Anh bước tới, mắt nhìn, bình thản Như chính Anh là người xử án. Cỏ trong vườn mát dưới chân Anh Đời vẫn tươi màu lá rau xanh Đây miếng đất của Anh đòi giải phóng Đây máu thịt của Anh đòi cuộc sống. Anh thét to: Ta có tội gì đây? Chúng trói Anh vào cọc mấy vòng dây. Mười họng súng. Một băng đen bịt mắt Anh thét lên: Chính Mỹ kia là giặc! Và tay Anh giật phắt mảnh băng đen Anh muốn thiêu, bằng mắt, lũ đê hèn Với cái chết. Anh muốn nhìn giáp mặt Như ngọn lửa không bao giờ dập tắt! Chúng run lên, xông trói chặt Anh hơn Đôi mắt Anh đã khô cháy căm hờn: Phải chiến đấu như một người cộng sản Trái tim lớn không sợ gì súng đạn! Lệnh: Hàng đầu quỳ xuống! Một giây thôi Anh thét lớn: Hãy nhớ lấy lời tôi: Đả đảo đế quốc Mỹ! Đả đảo Nguyễn Khánh! Hồ Chí Minh muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm! Hồ Chí Minh muôn năm! Phút giây thiêng, Anh gọi Bác ba lần! Súng đã nổ. Mười viên đạn Mỹ Anh gục xuống. Không, Anh thẳng dậy Anh hãy còn hô: "Việt Nam muôn năm!" Máu tim Anh nhuộm đỏ đất Anh nằm! Mắt đã nhắm, không một lời rên rỉ Anh chết vậy, như thiên thần yên nghỉ. Chẳng cần đâu, cây thánh giá sắt tây Của tay người linh mục ném bên thây! Anh đã chết, Anh Trỗi ơi, có biết Máu kêu máu, ở trên đời, tha thiết! Du kích quân Ca-ra-cát đã vì Anh Bắt một tên giặc Mỹ giữa đô thành Anh đã chết, Anh chẳng còn thấy nữa Lửa kêu lửa, giữa miền Nam rực lửa Như trái tim Anh, ôi lửa nào bằng Phút cuối cùng, chói lọi khối sao băng.. Hãy nhớ lấy lời tôi! Nguyễn Văn Trỗi Lời Anh dặn, chúng tôi xin nhớ: Hãy sống chết quang vinh Trước kẻ thù không sợ Vì Tổ quốc hy sinh Như lời anh, người thợ. 23 - 10 - 1964 Tố Hữu Nguồn: Hãy nhớ lấy lời tôi, NXB Thanh niên, 1964
Thăm Trại Ba Vì Đầu năm thăm trại Ba Vì, Phởn phơ bò giống, xanh rì cỏ non. Bò to như chú voi con, Lạ lùng quê mới mắt tròn ngó quanh. Hồ Suối Hai, nước trong xanh, Tản Viên núi đẹp như tranh giữa trời. Bâng khuâng bốn biển tình đời, Càng thương muôn dặm đất người Cu Ba.. 1 - 1 - 1972 Tố Hữu
Bác Ơi Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa.. Chiều nay con chạy về thăm Bác Ướt lạnh vườn cau, mấy gốc dừa! Con lại lần theo lối sỏi quen Đến bên thang gác, đứng nhìn lên Chuông ôi chuông nhỏ còn reo nữa? Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn! Bác đã đi rồi sao, Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội Rước Bác vào thăm, thấy Bác cười! Trái bưởi kia vàng ngọt với ai Thơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài! Còn đâu bóng Bác đi hôm sớm Quanh mặt hồ in mây trắng bay... Ôi, phải chi lòng được thảnh thơi Năm canh bớt nặng nỗi thương đời Bác ơi, tim Bác mênh mông thế Ôm cả non sông, mọi kiếp người. Bác chẳng buồn đâu, Bác chỉ đau Nỗi đau dân nước, nỗi năm châu Chỉ lo muôn mối như lòng mẹ Cho hôm nay và cho mai sau... Bác sống như trời đất của ta Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa Tự do cho mỗi đời nô lệ Sữa để em thơ, lụa tặng già Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha Bác nghe từng bước trên tiền tuyến Lắng mỗi tin mừng tiếng súng xa. Bác vui như ánh buổi bình minh Vui mỗi mầm non, trái chín cành Vui tiếng ca chung hoà bốn biển Nâng niu tất cả chỉ quên mình. Bác để tình thương cho chúng con Một đời thanh bạch, chẳng vàng son Mong manh áo vải hồn muôn trượng Hơn tượng đồng phơi những lối mòn. Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu? Ra đi, Bác dặn: Còn non nước.. Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều Bác đã lên đường theo tổ tiên Mác - Lênin, thế giới Người hiền Ánh hào quang đỏ thêm sông núi Dắt chúng con cùng nhau tiến lên! Nhớ đôi dép cũ nặng công ơn Yêu Bác, lòng ta trong sáng hơn Xin nguyện cùng Người vươn tới mãi Vững như muôn ngọn dải Trường Sơn. 6-9-1969 Nguồn: Ra trận, NXB Văn học, 1972
Kính Gửi Cụ Nguyễn Du Nửa đêm qua huyện Nghi Xuân Bâng khuâng nhớ Cụ, thương thân nàng Kiều.. Hỡi lòng tê tái thương yêu Giữa dòng trong đục, bánh bèo lênh đênh. Ngổn ngang bên nghĩa bên tình Trời đêm đâu biết gửi mình nơi nao? Ngẩn ngơ trông ngọn cờ đào Đành như thân gái sóng xao Tiền Đường! Nỗi niềm xưa nghĩ mà thương: Dẫu lìa ngó ý, còn vương tơ lòng.. Nhân tình, nhắm mắt chưa xong Biết ai hậu thế, khóc cùng Tố Như? Mai sau, dù có bao giờ.. Câu thơ thuở trước, đâu ngờ hôm nay! Tiếng đàn xưa đứt ngang dây Hai trăm năm lại càng say lòng người Trải bao gió dập sóng dồi Tấm lòng thơ vẫn tình đời thiết tha Đau đớn thay phận đàn bà Hỡi ôi, thân ấy biết là mấy thân! Ngẫm xem qua kiếp phong trần Đời vui nay đã nửa phần vui đây. Song còn bao nỗi chua cay Gớm quân Ưng Khuyển, ghê bầy Sở Khanh. Cũng loài hổ báo ruồi xanh Cũng phường gian ác hôi tanh hại người! Tiếng thơ ai động đất trời Nghe như non nước vọng lời nghìn thu. Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày. Hỡi người xưa của ta nay Khúc vui xin lại so dây cùng Người! Sông Lam nước chảy bên đồi Bỗng nghe trống giục ba hồi gọi quân.. 1 - 11 - 1965 Tố Hữu
Khi Con Tu Hú Khi con tu hú gọi bầy Lúa chiêm đang chín trái cây ngọt dần Vườn râm dậy tiếng ve ngân Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào Trời xanh càng rộng càng cao Đôi con diều sáo lộn nhào từng không.. Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi. Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! Huế, tháng 7-1939 Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả mới bị bắt giam ở đây. Tu hú là loài chim lông màu đen - con mái lông đen có đốm trắng, lớn hơn chim sáo, thường kêu và đầu mùa hè. Nguồn: 1. Tố Hữu, Từ ấy, NXB Văn học, Hà Nội, 1971 2. Thơ Tố Hữu, NXB Giáo dục, 2003 3. Tinh tuyển văn học Việt Nam (tập 7: Văn học giai đoạn 1900-1945), Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia, NXB Khoa học xã hội, 2004
Bầm Ơi Ai về thăm mẹ quê ta Chiều nay có đứa con xa nhớ thầm.. Bầm ơi có rét không bầm! Heo heo gió núi, lâm thâm mưa phùn Bầm ra ruộng cấy bầm run Chân lội dưới bùn, tay cấy mạ non Mạ non bầm cấy mấy đon Ruột gan bầm lại thương con mấy lần. Mưa phùn ướt áo tứ thân Mưa bao nhiêu hạt, thương bầm bấy nhiêu! Bầm ơi, sớm sớm chiều chiều Thương con, bầm chớ lo nhiều bầm nghe! Con đi trăm núi ngàn khe Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm Con đi đánh giặc mười năm Chưa bằng khó nhọc đời bầm sáu mươi. Con ra tiền tuyến xa xôi Yêu bầm yêu nước, cả đôi mẹ hiền. Nhớ thương con bầm yên tâm nhé Bầm của con, mẹ Vệ quốc quân. Con đi xa cũng như gần Anh em đồng chí quây quần là con. Bầm yêu con, yêu luôn đồng chí Bầm quý con, bầm quý anh em. Bầm ơi, liền khúc ruột mềm Có con có mẹ, còn thêm đồng bào Con đi mỗi bước gian lao Xa bầm nhưng lại có bao nhiêu bầm! Bao bà cụ từ tâm như mẹ Yêu quý con như đẻ con ra. Cho con nào áo nào quà Cho củi con sưởi, cho nhà con ngơi. Con đi, con lớn lên rồi Chỉ thương bầm ở nhà ngồi nhớ con! Nhớ con, bầm nhé đừng buồn Giặc tan, con lại sớm hôm cùng bầm. Mẹ già tóc bạc hoa râm Chiều nay chắc cũng nghe thầm tiếng con.. 1948 Tố Hữu
Tiếng Ru Con ong làm mật, yêu hoa Con cá bơi, yêu nước; con chim ca, yêu trời Con người muốn sống, con ơi Phải yêu đồng chí, yêu người anh em. Một ngôi sao chẳng sáng đêm Một thân lúa chín, chẳng nên mùa vàng Một người - đâu phải nhân gian Sống chăng, một đốm lửa tàn mà thôi! Núi cao bởi có đất bồi Núi chê đất thấp núi ngồi ở đâu? Muôn dòng sông đổ biển sâu Biển chê sông nhỏ, biển đâu nước còn? Tre già yêu lấy măng non Chắt chiu như mẹ yêu con tháng ngày Mai sau con lớn hơn thày Các con ôm cả hai tay đất tròn. Tố Hữu Hai khổ thơ đầu bài này được sử dụng trong sách giáo khoa tập đọc cấp I trong nhiều năm.
Nước Non Ngàn Dặm Ra đi Cái tình chi.. Câu ca Nam Bình. Nửa đời tóc ngả màu sương Nhớ quê, anh lại tìm đường thăm quê Đường vào như tỉnh như mê Đường ra phía trước, đường về tuổi xuân Đã đi muôn dặm xa gần Nay về Nam cũng bước chân bồi hồi! Sông Bến Hải bên bồi bên lở Cầu Hiền Lương bên nhớ bên thương Cách ngăn mười tám năm trường Khi mô mới được nối đường vô ra? Bây giờ cầu lại bắc qua Ván thơm gỗ mới cho ta gặp mình.. Anh về Quảng Trị.. Gio Linh Trèo lên dốc Miếu, lặng nhìn Quán Ngang Bời bời cỏ lút đồng hoang Chim kêu cành cụt, chang chang nắng cồn Tả tơi mấy ấp khu khu dồn Mái tôn, rào kẽm, tháp đồn chơ vơ! Thương em chín đợi mười chờ Con thuyền nay đã đỏ cờ sang sông Em vui em mặc áo hồng Máy reo máy đẩy, mênh mông biển trời Thuyền về Cửa Việt ra khơi Thuyền lên Ái Tử, thuyền bơi Đông Hà.. Anh còn lặn lội đường xa Sông Hương đành nhớ, chưa qua sông Bồ Phù lai ba bến con đò Thanh Lương quê ngoại câu hò còn chăng? Êm dòng Thạch Hãn đêm trăng Những lo ngược gió Tan Giang nặng chèo! Xe lên đường 9 cheo leo Hố bom đỏ mắt, trắng đèo bông lau Cây khô, chết chẳng nghiêng đầu Nghìn tay than cháy rạch màu trời xanh Trưa nồng, gà gáy Khe Sanh Tà Cơn dứa mật, hoa chanh ngát đồi. Chợt nghe.. từ tuổi hai mươi Tiếng xiềng Lao Bảo gọi người bạn xưa Ngỡ ngàng rẽ lối le thưa Vông đồng mấy cội, xác xơ lá cành Hoang tàn hầm đá, đồn canh Bâng khuâng nhớ bóng các anh những ngày! Nhìn quanh, núi đứng mây bay Võng anh giải phóng, rừng lay nắng chiều.. Thương nhau, đừng khóc, em yêu Tự do, phải trả bao nhiêu máu này! Có qua những bước đi đày Càng thêm ấm những bàn tay giữa đời. Sáng hè đẹp lắm, em ơi Đầu non cỏ lục, mặt trời vừa lên Da trời xanh ngát, thần tiên Đỏ au đường lớn mang tên Bác Hồ Trường Sơn mây núi lô xô Quân đi, sóng lượn nhấp nhô, bụi hồng.. Ai trông, lên đó mà trông Cha Ki oanh liệt, Bản Đông anh hùng Mỹ thua, nguỵ chạy đường cùng Xác tăng như xác bọ hung đen bờ Mấy chàng lính trẻ măng tơ Nghêu ngao gõ bát hát chờ cơm sôi. Xe lao qua dốc qua đồi Gió tây giội lửa ồi ồi sau lưng Bụi bay, bụi đỏ lá rừng Mịt mù lối kín, cát bưng đường hầm Nóng nung vạt áo ướt đầm Thương con bướm trắng quạt ngầm suối khô. Con sông Xê Noong ai dò Mà dòng nước mát hẹn hò cùng ta? Tới đây, tre nứa là nhà Giỏ phong lan nở nhành hoa nhuỵ vàng Trưa nằm đưa võng, thoảng sang Một làn hương mỏng, mênh mang nghĩa tình. Lán đêm, ghé tạm trạm binh Giường cây lót lá cho mình đỡ đau Nghĩ người, thăm thẳm rừng sâu mười năm bom đạn, măng rau, sốt ngàn. Xê Công, Xê Nọi, Chà Vàn Mở đường, bao nỗi gian nan với đường! Trường Sơn, xẻ dọc, rọc ngang. Xẻng tay mà viết nên trang sử hồng. Trường Sơn, vượt núi, băng sông Xe đi trăm ngả, chiến công bốn mùa. Trường Sơn, đông nắng, tây mưa Ai chưa đến đó, như chưa rõ mình. Vui sao buổi bình minh, gặp cháu Nhớ ngày nào cháu mới lên ba Gác canh cho chú trong nhà… Nay giữa Phi Hà, D trưởng công binh Trên đường lớn Hồ Chí Minh Gác ba biên giới.. mối tình Đông Dương! Tả Ngâu, trong vắt mắt gương Xốn xang trông lửa chiến trường, mà cay Xê Xan, tan nát đạn cày Trống trơ rừng khộp, khô gầy rừng le Bằng lăng bạc nắng trưa hè Nghe như cưa xẻ, tiếng ve rít dài. Cỏ vàng lạc bước hươu nai Sóc buôn thấp thoáng bóng xoài đu đưa Vườn ai, cháy trụi ngọn dừa Mái chùa cong, gãy nét xưa diệu huyền Voi đi lững thững, bình yên Bỗng ngơ ngác đứng, Bom rền xa xa… Anh vào tuyến lửa, đêm qua Bất ngờ một trận như là bão rơi Lại đi.. "phấn khởi tơi bời" Còn non, còn nước, còn người, cứ đi! Rừng khuya, không ngủ, mơ gì Sao hôm lấp lánh cũng vì miền Nam.. Chào anh du kích đất Cam Đẹp như pho tượng Đam San thuở nào Ngực anh đỏ tựa đồng thau Vui tình đồng chí, trắng phau răng cười AK nòng thép xanh ngời Hôn anh một cái, hỡi người bạn thân! Đường qua biên giới tới gần Nghe lòng rạo rực, nghe chân bồn chồn. Đơn xơ một khúc cầu con Một khe suối nhỏ, cũng hồn quê ta. Ôi, gò đất mịn son pha Thắm tươi dòng máu ông cha bao đời.. Bình Long, Nam Bộ ta ơi! Buổi đầu mới gặp mặt Người sáng nay. Cầm hòn đất đỏ trong tay Trái tim bỗng nghẹn như say rượu nồng Ôm anh Giải phóng vào lòng Đã mơ chạy khắp cánh đồng Cà Mau… Chú lái trước, anh ngồi sau Rừng cao su mát một màu lá xanh Xe bay, nghiêng gió dạt cành Đã quen lối tắt đường quanh hiểm nghèo Đến đâu, anh cũng bám theo Áo bà ba, mũ tai bèo chú em! Câu thơ cũ, ai đem tới đó? Anh chạy vào đất đỏ làm phu Bán thân đổi mấy đồng xu Thịt xương vùi gốc cao su mấy từng! Nao nao nhìn mỗi góc rừng Cuối hàng cây thẳng, sáng bừng trời cao. Hầm tăng, ụ pháo, chiến hào Dấu răng vuốt Mỹ cắn cào, còn đau! Chị em tù những nơi đâu Côn Lôn, Phú Quốc, dìu nhau trở về Lá buông trắng vách lều tre Bài ca hy vọng hát nghe ấm lòng. Lộc Ninh xinh một cụm hồng Ai hay đất lửa, máu nồng đơm hoa! Cái vui sinh nở chan hoà Nghe rừng căng sữa, nhựa ra đầu mùa Lao xao phố thợ, chợ trưa Sầu riêng, măng cụt cũng vừa ngọt thanh Lá cờ nửa đỏ nửa xanh Màu đỏ của đất, màu xanh của trời Ngôi sao, chân lý của đời Việt Nam, vàng của lòng người hôm nay. Càng nhìn ta, lại càng say Biển Đông lồng lộng gió lay ngọn cờ.. Ôi, bà mẹ tóc bạc phơ Vườn riêng, mẹ hái trái dừa cho con Má già với trái dừa non Bởi thơm lòng má, nên ngon lòng dừa Dẫu còn cay đắng, nắng mưa Miền Nam mát ngọt, hồn ta vẫn đầy Trăng còn che nửa bóng mây Mà rừng lá nón đêm nay ngời ngời Gặp nhau, đồng chí đây rồi! Xôn xao hết đứng lại ngồi bên nhau Chuyện nhà, Nam Bắc, trước sau Mừng ra nước mắt, nên đau lại cười Phải chi còn Bác vô chơi! Bỗng nghe cháu nói.. đất trời lặng thinh Trông vời Đồng Tháp mông mênh Mấy con thuyền ngược dòng kênh, nặng hàng Sóng Tiền Giang gọi Hậu Giang Có ai về đó, ta sang cùng về! Hỡi người chị của Bến Tre Cửu Long đồng khởi bốn bề đó chăng? Miền Nam gan dạ ai bằng Đội quân đầu tóc, khăn rằn vắt vai Khăn rằn ai dệt cho ai Sợ chi súng đạn, rào gai quân thù! Ánh đèn soi giữa chiến khu Mái đầu tóc bạc, võng dù hoa râm Nhà anh lợp mái trung quân Quan thềm sương nắng, đêm xuân ngày hè Ngoài vườn reo một tiếng xe Tiếng reo se sẽ, mà nghe rộn ràng.. Chân nhanh qua ấp qua làng Đất còn nóng lửa Tràng Bàng, Củ Chi Dang tay một với, xa gì Sài Gòn ơi, lại phải đi bao ngày? Lưới nào vây nổi chim bay Chắc trong ấy nhớ ngoài này, chẳng yên! Chia tay lưu luyến mắt nhìn Sầu riêng bịn rịn nhớ miền Nam xa Ta về mở rộng đường ta Cho Nam với Bắc vào ra thêm gần Hành quân nhẹ bước sang xuân Chè xanh hoa nở trắng ngần đường xe.. Vượt Bù-gia-mập, Cao Lê Qua Xê-rê-pôk, lại về Tây Nguyên Tây Nguyên ơi! Bước truân chuyên Tuổi trai ta đã từng quen chốn này Ban-mê ngục sắt những ngày Cũng con đường máu đi đầy năm nao! Đường lên Đak Sút, Đak Pao.. Ngẩng trông núi dựng trời cao lạ lùng Bao la đất mới một vùng Dọc ngang thế trận, quân hùng là đây! Thác Gia-ly trắng tầng mây Ào ào, tưởng máy điện quay tưng bừng… Gặp anh, mừng thiệt là mừng Chào anh Núp của núi rừng tự do! Rằng: Qua gió lớn mưa to Lòng dân như nước Pa-cô càng đầy Tây Nguyên gan góc, dạn dày Như cây lim đứng, chẳng lay giữa ngàn. Hỏi đâu giặc đóng, giặc càn? Nó như kiến lửa, kiến đàn chạy quanh Nó leo lên ngon lên cành Mình ôm lấy gốc, nó giành thử coi! Một lời, nghe vút tiếng roi Nghe sông gọi suối, nghe voi gọi bầy.. Đường lên đỉnh núi Đak Lay Heo heo gió lạnh, sương dày vắng chim Biết ai mà hỏi mà tìm Con đường xưa của trái tim, đường này Đường đi từ tuổi thơ ngây Nửa vòng thế kỷ, hôm nay đường về.. Hương đâu thơm lựng rừng hè Nhặt cành lá quế mà tê tái lòng Trà My đấy, hỡi Trà Bồng Có hay cây quế đợi trông tháng ngày? Nâng cành quế héo trên tay Càng thương quế ngọt quế cay cùng người! Hội An, Đà Nẵng xa khơi Ấy nơi mẹ ắm, ấy nơi mẹ nằm Nhớ cồn cát trắng giăng giăng Nhớ thuyền Bàn Thạch, nhớ trăng biển Hàn Hẳn còn sóng gió gian nan Bên vui rồi lại Đại An. Sơn Trà. Sông Trà, sông Lại, sông Ba Khu Năm dằng dặc lòng ta mọi miền Vạn ngày, có buổi nào yên? Cá ăn phải máu, chim quên lối vườn Con người, như dãy Trường Sơn Vững chân bám trụ, chẳng sờn óc gan. Đạn bom, bão lụt, cơ hàn Chết đi lại sống, hết tàn lại tươi Thuỷ chung, vẫn đậm tình người Cắn đôi hạt muối, chung đời cháo rau Uống cùng viên thuốc chia đau Quên mình chia lửa, cứu nhau chia hầm. Hỡi em, dũng sĩ mười lăm Trẻ thơ mà đã ngang tầm nước non Hỡi ông, tuổi tám mươi tròn Ngực phanh mĩ súng, tra đòn chẳng nao Sống hiên ngang, sống thanh cao Quê hương, biết mấy tự hào lòng ta! Đường đi, như sự tình cờ Con sông My, lại bây giờ lần theo Vượt từ xưa, bước gieo neo Cùng dòng thác ấy, ngủ treo đầu cành Đọt lau, rau má vả xanh Đói lòng, hát khúc quân hành vẫn vui. Nhớ thương bạn, lại bùi ngùi Nhớ làng Rô, nhớ người nuôi năm nào Ghé thăm, lòng xót xa sao! Bến sông lửa cháy, bom đào bãi lau Hỏi Già, Già mất, còn đâu Hỏi em, em đã từ lâu chết rồi! Ôi! Làng Rô nhỏ của tôi Cao cao ngọn núi, chiếc nôi đại bàng Trăm năm ta nhớ ơn làng Cánh tay che chở bước đường gian nguy Thương em, cô gái sông My Nắm xôi đưa tiễn anh đi qua rừng. Anh đi, làng hỏi thăm chừng Làng xưa, anh vẫn nhớ từng người xa Hôm nay như trở lại nhà Bữa cơm dưa muối cũng là liên hoan Non cao rực rỡ ánh vàng Đêm rằm vằng vặc bến Giàng trăng lên… Con thuyền rời bến sang Hiên Xuôi dòng sông Cái, ngược triền sông Bung Chập chùng thác Lửa, thác Chông Thác Đài, thác Khó, thác Ông, thác Bà Thác bao nhiêu thác, cũng qua Thênh thênh là chiếc thuyền ta trên đời. Nỗi niềm chi rứa, Huế ơi! Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên Mưa từ biển nhớ mưa lên Hay mưa từ núi vui trên A Sầu? Nặng lòng xưa giọt mưa đau Mát lòng nay trận mưa mau quê nhà Mưa rào cho đất tươi da Hố bom lấp loáng như là gương soi Bãi sim, tà áo tím phơi Con sông A Sá, tóc dài làm duyên Rộn ràng tiếng hát thanh niên Mải mê xếp đá mà quên ướt mình.. Hỡi anh lái trẻ vô tình Dừng chân một chút mà nhìn quê tôi! Có đâu đẹp vậy tuyệt vời Trường Sơn lượn xuống hàng đồi thông reo Dòng Hương nước biếc, trong veo Gió khơi Bạch Mã, sóng đèo Hải Vân Huế mình đẹp nhất lòng dân Mùa Thu khởi nghĩa, mùa Xuân dậy thành Ngày đi tóc hãy còn xanh Mai về, dù bạc tóc anh cũng về Nhớ ai khắc khoải chiều hè Con chim cu gáy dốc Chè, nôn nao Bàng hoàng.. như giữa chiêm bao Trắng mây Tam Đảo tuôn vào Trường Sơn Dốc quanh sườn núi mưa trơn Tưởng miền Nam đó, chập chờn hôm mai. Đường đi.. hay giấc mơ dài? Nước non ngàn dặm nên bài thơ quê. Tố Hữu
Việt Nam Máu Và Hoa Khao khát trăm năm, mãi đợi chờ Hôm nay vui đến, ngỡ trong mơ Một trời êm ả, xanh không tưởng Mặt đất bình yên giấc trẻ thơ Đây cuộc hồi sinh, buổi hoá thân Mùa đông thế kỷ chuyển sang xuân Ôi Việt Nam! Từ trong biển máu Người vươn lên, như một thiên thần! Thế này chăng? Thuở xưa hoang dã Chàng Sơn Tinh thắng giặc Thuỷ Tinh Càng dâng nước, càng cao ngọn núi Chân Trường Sơn, đạp sóng Thái Bình, Chúng muốn đốt ta thành tro bụi Ta hoá vàng nhân phẩm, lương tâm Chúng muốn ta bán mình ô nhục Ta làm sen thơm ngát giữa đầm. Ta sẵn sàng xé trái tim ta Cho Tổ quốc, và cho tất cả Lá cờ này là máu là da Của ta, của con người, vô giá. Trắng khăn tang, em chẳng khóc đâu Hỡi em gái mất cha mất mẹ Nước mắt rơi, làm nhoà mặt quân thù Em phải bắn, trúng đầu giặc Mỹ. Tình thương lớn, mạnh hơn lửa thép Trận địa đây xây giữa lòng người Dầu mưa nắng, trái đất tròn vẫn đẹp Đời yêu ta, ta phải thắng cho Đời. Cút sạch đi, bầy sói hôi tanh! Đã đến buổi cuối cùng phán quyết Trả về ta đất rộng trời xanh Cho bay, những hố bom làm huyệt. Lịch sử muốn bay cúi đầu tội lỗi Dưới gươm thiêng hùng khí Thủ đô Cả bốn biển hoan hô Hà Nội Pháo đài bay rụng đỏ mặt hồ. Ngọc Hà em! Lộng lẫy hoa tươi Xin thơm khắp miền Nam, miền Bắc Chắc Bác Hồ vui, xin kính dâng Người Và tặng cả anh em cùng ta đánh giặc. Không nỗi đau nào của riêng ai Của chung nhân loại chiến công này. Việt Nam ơi, máu và hoa ấy Có đủ mai sau, thắm những ngày? Chưa dễ lành đâu, những vết thương Nửa mình còn nhức, hỡi quê hương! Song mùa vui đã mang xuân tới Đã tắt hôm nay lửa chiến trường. Rừng núi đã xanh màu giải phóng Hãy trào lên, ơi sóng Cửu Long Quét phăng những rác bùn ứ đọng Những thép gai ngăn mặt, cắt lòng. Ta lại về ta, những đứa con Máu hoà trong máu, đỏ như son Sài Gòn ơi, Huế ơi! Xin đợi Tái hợp, huy hoàng, cả Nước non! Tố Hữu
Mẹ Suốt Lặng nghe mẹ kể ngày xưa Chang chang cồn cát nắng trưa Quảng Bình Mẹ rằng: Quê mẹ Bảo Ninh Mênh mông sóng biển lênh đênh mạn thuyền Sớm chiều nước xuống triều lên Cực thân từ thuở mới lên chín mười Lớn đi ở bốn kẻ người Mười hai năm lẻ, một thời xuân qua Lấy chồng cũng khổ con ra Tám lần đẻ, mấy lần sa, tội tình! Nghĩ mà thương mẹ cha sinh Thương chồng con laị thương mình xót xa.. Bây chừ sông nước về ta Đi khơi đi lộng, thuyền ra thuyền vào Bây chừ biển rộng trời cao Cá tôm cũng sướng, lòng nào chẳng xuân! Ông nhà theo bạn "xuất quân" Tui may cũng được vô chân "sẵn sàng" Một tay lái chiếc đò ngang Bến sông Nhật Lệ, quân sang đêm ngày Sợ chi sóng nước tàu bay Tây kia ta đã thắng, Mỹ này ta chẳng thua! Kể chi tuổi tác già nua Chống chèo xin cứ thi đua đến cùng! Ngẩng đầu mái tóc mẹ rung Gió lay như sóng biển tung trắng bờ.. Gan chi, gan rứa, mẹ nờ? Mẹ rằng: Cứu nước, mình chờ chi ai? Chẳng bằng con gái, con trai Sáu mươi còn một chút tài đò đưa Tàu bay hắn bắn sớm trưa Thì tui cứ việc nắng mưa đưa đò.. Ghé tai mẹ, tôi tò mò: Cớ răng ông cũng ưng cho mẹ chèo? Mẹ cười: Nói cứng, phải xiêu Ra khơi ông còn dám, tui chẳng liều bằng ông! Nghe ra, ông cũng vui lòng Tui đi, còn chạy ra sông dặn dò: "Coi chừng sóng lớn, gió to Màn xanh đây mụ, đắp cho kín mình!" Vui sao câu chuyện ơn tình Nắng trưa cồn cát Quảng Bình cũng say.. 4-11-1965 Tố Hữu
Mẹ Tơm Tôi lại về quê mẹ nuôi xưa Một buổi trưa, nắng dài bãi cát Gió lộng xôn xao, sóng biển đu đưa Mát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát.. Mười chín năm rồi. Hôm nay lại bước Đoạn đường xưa, cát bỏng lưng đồi. Ôi có phải sóng bồi thêm bãi trước Hay biển đau xưa rút nước xa rồi? Hòn Nẹt ta ơi! Mảng về chưa đó Có nhiều không con nục con thu? Chào những buồm nâu thuyền câu Diêm Phố! Nhớ nhau chăng, hỗi Hanh Cát, Hanh Cù? Tôi lại về đây, hỡi các anh Hỡi rừng sa mộc, khóm dừa xanh Hỡi đồi cát trắng rung rinh nắng Hỡi những vườn dưa đỏ ngọt lành! Như đứa con đi, biệt xóm làng Nửa đời bỗng nhớ bóng quê hương Nhớ lều rơm ướt sương khuya sớm Bãi vắng đìu hiu lạc dấu đường... Con đã về đây, ơi mẹ Tơm Hỡi người mẹ khổ đã dành cơm Cho con, cho Đảng ngày xưa ấy Không sợ tù gông, chấp súng gươm Nhà ai mới nhỉ, tường vôi trắng Thơm nức mùi tôm nặng mấy nong Ngồn ngộn sân phơi khoai dát nắng Giếng vườn ai vậy, nước khơi trong? Ngơ ngác trông quanh, lạ mấy lần Hỏi thăm cô gái má bồ quân Mái đầu tóc xõa xanh bên giếng - Vâng đúng nhà em, bác nghỉ chân - Ô kìa, cô bé nói hay sao! Nhà của tôi, ai lại hỏi chào Như thể khách đường xa gác lại Bố đi đâu, hĩm, mẹ đâu nào? Nhiều đấy ư em, mấy tuổi rồi? - Hai mươi - Ờ nhỉ, tháng năm trôi Sóng bồi thêm bãi, thuyền thêm bến Gió lộng đường khơi, rộng đất trời! - Ông mất năm nao, ngày độc lập Buồm cao đỏ sóng bóng cờ sao Bà "về" năm đói, làng treo lưới Biển động: Hòn Mê, giặc bắn vào.. Bâng khuâng chuyện cũ: Một chiều thu Mười chín năm xưa, mấy bạn tù Vượt ngục, băng rừng, tìm mối Đảng Duyên may, dây nối, đất Hanh Cù. Đầu thôn, cồn vắng, túp lều rơm; Tổ ấm chim về. Có mẹ Tơm Hai đứa trai ngày đi cúp dạo Nồi khoai sớm tối lót thay cơm. Thương người cộng sản, căm Tây - Nhật Buồng Mẹ - buồng tim - giấu chúng con Đêm đêm chó sủa.. Làng bên động? Bóng Mẹ ngồi canh lẫn bóng cồn.. Chợ xa, Mẹ gánh mớ rau xanh Thêm bó truyền đơn gọi đấu tranh Bãi cát vàng thau in bóng Mẹ Chiều về.. Hòn Nẹ.. Biển reo quanh.. Sóng hãy gầm lên, gió thét lên! Triều dâng. Chèo mạnh, thuyền ơi thuyền! Vui chăng, hỡi Mẹ, đời vui đó: Cờ đỏ ta lay động mọi miền! Nhưng một đêm mưa, ướt bãi cồn Lính về, lính trói cả hai con Máu con đỏ cát đường thôn lạnh Bóng mẹ ngồi trông, vọng nước non! Ôi bóng người xưa, đã khuất rồi Tròn đôi nắm đất trắng chân đồi. Sống trong cát, chết vùi trong cát Những trái tim như ngọc sáng ngời! Đốt nén hương thơm, mát dạ Người Hãy về vui chút mẹ Tơm ơi! Nắng tươi xóm ngói, tường vôi mới Phấp phới buồm dong, nắng biển khơi.. Tố Hữu
Hồ Chí Minh Người lính già Đã quyết chiến hy sinh Cho Việt Nam độc lập Cho thế giới hoà bình! Người đã sống năm mươi năm vũ bão Vì nhân loại Người quyết dâng xương máu Vì giang sơn Người quyết dứt gia đình! Hồ Chí Minh Người đã quyết Mặc phong ba giá tuyết Mặc gươm súng xiềng gông Làm tên quân cảm tử đi tiên phong Đánh trăm trận, thề trăm phen quyết thắng! Bao thất bại dẫu xát lòng cay đắng Hồn vẫn tươi vui, thơm ngát tình đời Bước trường chinh dầu mỏi gối khan hơi Tim gang thép vẫn bừng bừng lửa chiến Cờ đã phất, phải gương cao quyết tiến! Người xông lên Và cả đoàn quân, thừa huyết khí thanh niên Rập bước tiến bên người Cha anh dũng. Tiếng Người thét Mau lên gươm lắp súng! Và cả đoàn quân Đã bao nhiêu năm tháng trải phong trần Mắt sáng quắc tay xanh loè mã tấu Vụt ào lên quyết hy sinh chiến đấu Diệt cường quyền! Ôi sức mạnh vô biên! Hồ Chí Minh Hỡi ngọn đuốc thiêng liêng Trên đầu ta, ngọn cờ dân tộc Trăm thế kỷ trong tên Người: Ái Quốc Bạn muôn đời của thế giới đau thương! Chúng tôi đây Lớp con cháu trên đường Gươm tuốt vỏ, súng cầm tay, xốc tới Ngọn cờ đỏ sao vàng bay phấp phới Nước non Hồng vang dội Tiến quân ca Hồ Chí Minh Người trẻ mãi không già! Tố Hữu
Tâm Tư Trong Tù Cô đơn thay là cảnh thân tù! Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức Ở ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu! Đây âm u đôi ánh lạt ban chiều Len nhè nhẹ qua rào ô cửa nhỏ Đây lạnh lẽo bốn tường vôi khắc khổ Đây sàn lim, manh ván ghép sầm u.. Cô đơn thay là cảnh thân tù! Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức Ở kia vui sướng biết bao nhiêu! Nghe chim reo trong gió mạnh lên triều Nghe vội vã tiếng dơi chiều đập cánh Nghe lạc ngựa rùng chân bên giếng lạnh Dưới đường xa nghe tiếng guốc đi về... Ôi! Hôm nay sao nhựa sống tràn trề Trong những tiếng nghe chừng quen thuộc quá! Nghe gió xối trên cành cây ngọn lá Nghe mênh mang sức khoẻ của trăm loài Tôi mơ hồ nghe tất cả bên ngoài Đang ríu rít giữa một trời rộng rãi Đang hút mật của đời sây hoa trái Hương tự do thơm ngát cả ngàn ngày.. Ôi! Bao nhiêu ảo tưởng của hồn ngây Tôi phút bỗng như quên đời thê thảm Ở ngoài kia... biết bao thân tù hãm Đoạ đầy trong những hố thẳm không cùng Tôi chiều nay giam cấm hận trong lòng Chỉ là một giữa loài người đau khổ Tôi chỉ một con chim bé nhỏ Vứt trong lồng con giữa một lồng to Chuyển đời quay theo tiếng gọi tự do Tôi chỉ một giữa muôn người chiến đấu Vẫn đứng thẳng trên đường đầy lửa máu Chân kiêu căng không thoái bộ bao giờ! Tôi, hôm nay, dầu xa tạm ngọn cờ Hồn tranh đấu vẫn còn thôi thúc não! Nơi đày ải là Đắc Pao, Lao Bảo Là Côn Lôn thế giới của ưu phiền? Tôi sẽ cười như kẻ sẵn lòng tin Giữ trinh bạch linh hồn trong bụi bẩn: Tôi chưa chết, nghĩa là chưa hết hận Nghĩa là chưa hết nhục của muôn đời Nghĩa là còn tranh đấu mãi không thôi Còn trừ diệt cả một loài thú độc! Có một tiếng còi xa trong gió rúc.. Tố Hữu
Con Chim Của Tôi Nó chết rồi, con chim của tôi Con chim sẻ sẻ mới ra đời Hôm qua nó hãy còn bay nhảy Chỉ một ngày giam, đã chết rồi! Tôi muốn cô đơn dịu bớt sầu Nên tôi yêu nó có gì đâu! Tình thương vô ý gây nên tội Tôi đã tù, sao bắt nó tù? Sao nỡ dù trong giây phút thôi Bắt con chim nhỏ hận câm lời Sao không trả nó về mây gió Cho nó say sưa uống ánh trời? Tôi dẫu dành cơm mớm nó ăn Đủ làm sao được: thiếu không gian! Sao tôi không hiểu, sao không hiểu? Để tội tình chưa, nó chết oan!
