Tình yêu đôi lứa, tình yêu nam nữ là chủ đề được thể hiện sâu sắc nhất và cũng rõ nhất trong ca dao tục ngữ, vì tình yêu đôi lứa luôn là đề tài muôn thưở của kiếp người. Trong ca dao tục ngữ Việt Nam, tình yêu được thể hiện thật ý nhị, uyển chuyển, nhưng cũng có lúc thật chân thành mộc mạc; một thứ tình yêu mộc mạc chân quê, pha trộn hương đồng cỏ nội, thênh thang như đồng lúa và uyển chuyển nhẹ nhàng như đòn nước lững lỡ nhè nhẹ êm trôi của những dòng sông. Những câu ca dao về tình yêu đôi lứa A Man núi ngất tầng cao Ngó về chợ Giã nao nao can tràng Núi ngăn sao thấy được nàng Nhớ ai mặt võ mày vàng nhớ ai? - Ai bày luật lệ làm chi Để đôi con dì chẳng lấy được nhau. - Ai biểu thương mà anh không nói Đến bây giờ còn trách lỗi cho nhau Hai nhà có cách xa đâu An Vinh, An Thái còn câu hẹn hò Dòng sông chung một con đò Sao anh tiếc của chẳng đưa đồ hỏi xin. - Ai đi đâu đấy hỡi ai Hay là trúc đã nhớ mai đi tìm. - Ai đi muôn dặm non sông Để ai chất chứa sầu đong vơi đầy. - Ai làm cho dạ em buồn Cho con bướm lụy, chuồn chuồn lụy theo Ai làm cho đó bỏ đăng Cho lê quên lựu, cho trăng quên đèn. - Ai làm cho đó xa đây Cho chim chèo bẻo xa cây măng vòi Anh ơi nghĩ lại mà coi Tấm lòng em ở gương soi nào bằng Em đừng than ngắn thở dài Nghĩa em anh giữ nào phai tấc lòng Đôi ta đã tạc chữ đồng Tử sinh, sinh tử một lòng có nhau. - Ai lên ta nhắn với mình Đừng quên ngãi cũ, đừng khinh ta nghèo Đường xa rú rậm cheo leo Nhớ khi ăn đọt cùng trèo Ba Xanh. - Ai ngờ ra dạ bạc đen Say bên nhan sắc bỏ bên ngãi tình Để cho em vò võ một mình Tương tư khắc khoải, bệnh thất tình đầy vơi? Trách thân mà lại giận trời.. - Ai ơi trẻ mãi ru mà Càng đắn đo lắm, càng già mất duyên. - Ai về ai ở mặc ai Thiếp như sầu đượm thắp hoài năm canh. - Ai về đợi với em cùng Thân em nay Bắc, mai Đông một mình Chi rằng ruộng tốt đồng xanh Vui cha vui mẹ, vui anh em nhà. - Ai về nhắn hỏi cô Ba: Năm nay mười tám hay là đôi mươi? Để ta so tuổi hai người Thử xem có được tốt đôi chăng là? - Ân tình chưa đặng bao lâu Tằm sao lại bỏ nghĩa dâu hỡi tằm. - Ăn cơm chống đũa chờ Anh Mảng sầu nhân nghĩa mình xem như chàm. - Ăn trầu chọn lấy cau khô Trèo lên Ba Dội có cô bán hàng Cô bán hàng lòng cô buồn bã Bóng xế chiều bóng ngả về tây Đợi cô ba bảy hai mốt năm nay. - Ăn trầu chọn lấy cau khô Trèo lên Ba Dội có cô bán hàng Cô bán hàng lòng cô buồn bã Bóng xế chiều bóng ngả về tây Đợi cô ba bẩy hai mốt năm nay. - Anh cầm sào cho giỏi Anh bỏ ống dọi cho thông Chàng ơi, thuyền lướt giữa dòng Tố dông ai mược tố, đững có dông bỏ nàng. - Anh chê thao anh mặc lụa tơ tằm Anh xa em không lựa tháng không rằm mà xa. - Anh chèo thuyền ra biển Anh câu con cá diễn ba gang Đem lên Hòn Gió thăm nàng Bệnh tình mau mạnh, kết đàng nghĩa nhân. - Anh có thương em thì thương cho trót Có trục trặc thì trục trặc cho luôn Đừng làm theo thói ghe buồm Nay về, mai ở cho buồn dạ em. - Anh đâu phải mê bông quế Mà bỏ phế cái bông lài Quế thơm ban ngày, lài ngát ban đêm. - Anh đây quyết câu cua Dù ai câu rắn, câu rùa mặc ai. - Ai đem cô gái sang sông Để cho cô gái chạy theo chồng giàu Ai làm cho bướm lìa hoa Cho chim xanh nỡ bay qua vườn hồng Ai đi muôn dặm non sông Để ai chất chứa sầu đong vơi đầy Ai xin anh lấy được mình Để anh vun xới ruộng tình cho xanh Ai xin mình lấy được anh Bõ công bác mẹ sinh thành ra em Anh đi đường ấy xa xa Để em ôm bóng trăng tà năm canh Nước non một gánh chung tình Nhớ ai ai có nhớ mình hay chăng? Ấy ai dắt mối tơ mành Cho thuyền quen bến cho anh quen nàng Tơ tằm đã vấn thì vương Đã trót dan díu thì thương nhau cùng Anh về em nắm cổ tay Em dặn câu này anh chớ có quên Đôi ta đã trót lời nguyền Chớ xa xôi mặt mà quên mảng lòng. - Anh đi đường ấy xa xa Để em ôm bóng trăng tà năm canh Nước non một gánh chung tình Nhớ ai, ai có nhớ mình hay chăng? - Anh đi gìn giữ nước non Tóc xanh em đợi, lòng son em chờ Anh đi ra lính Cụ Hồ Con sông, con hói, con đò đưa anh Đói lòng cơm nắm giở ra Chia nhau lót dạ, ngủ qua đêm dài Nhìn nhau lặng tiếng im hơi Cành cây gió động, mưa rơi ướt đầu Nằm đây bố trí bên nhau Súng ơi! Có rét chui đầu vào chăn! - Anh đi lọng lụa ba bông Bỏ em cấy mướn giữa đồng nắng trưa. - Anh đi lúa chửa chia vè Anh về lúa đã chín hoe cả đồng. - Anh như nút, em như khuy Như mây với núi, biệt ly không đành. - Anh quyết lên non tìm con chim lạ Chớ chốn thị thành chim chạ thiếu chi - Anh về, em chẳng dám cầm Dang tay đưa bạn, ruột bầm như dưa Anh về người Huế lâu vô Vẽ tranh họa đồ để lại cho em Anh về, em túm vạt áo em la làng Bỏ chữ thương, chữ nhớ lại giữa đàng cho em. - Bao giờ cây chuối có cành Cho sung có nụ, cho hành có hoa Bao giờ chạch đẻ ngọn đa Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình Bao giờ cây cải làm đình Gỗ lim thái ghém thì mình lấy ta. - Bắc thang lên hái hoa vàng Vì ai cho thiếp biết chàng từ đây - Bắc thang lên hỏi trăng già Phải chăng phận gái mưa sa giữa trời May ra gặp được giếng khơi Vừa trong vừa mát lại nơi thanh nhàn. - Bây giờ mận mới hỏi đào Vườn hồng đã có ai vào hay chưa? Mận hỏi thì đào xin thưa: Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào. - Chiều chiều mang giỏ hái dâu Hái dâu chả hái, hái câu ân tình - Chồng ta áo rách ta thương Chồng người áo gấm xông hương mặc người. - Có đêm thơ thẩn một mình Ở đây thức cả năm canh rõ ràng Có đêm tạc đá ghi vàng Ngày nào em chả nhớ chàng, chàng ơi. - Cô kia cắt cỏ một mình Cho tôi cắt với chung tình làm đôi Cô còn cắt nữa hay thôi Cho tôi cắt với làm đôi vợ chồng. - Dẫu cho đá nát vàng phai Trăm năm duyên nợ chẳng phai chút nào. - Đôi ta như cái đòng đòng Đẹp duyên nhưng chẳng đẹp lòng mẹ cha. - Đồng ta trước buổi anh đi Đất chưa cày ải, mạ thì chưa gieo Bây giờ ruộng đã kín bèo Lúa xanh một dải lượn theo núi đồi Mong anh giữ vững biển trời Quê nhà đã có em rồi, đừng lo. - Em thời đi cấy ruộng bông Anh đi cắt lúa để chung một nhà Đem về phụng dưỡng mẹ cha Muôn đời tiếng hiếu người ta còn truyền. - Gái thương chồng đang đông buổi chợ Trai thương vợ nắng quái chiều hôm. - Hôm qua tát nước đầu đình Để quên chiếc áo trên cành hoa sen Em được thì cho anh xin Hay là em để làm tin trong nhà. - Hỡi cô tát nước đầu làng Sao cô múc ánh trăng vàng đổ đi - Hỏi xa anh lại hỏi gần Hỏi em phỏng độ đương xuân thế nào Thấy em là gái má đào Lòng anh chỉ muốn ra vào kết duyên - Không thương nỏ nói khi đầu, Làm chi dan díu giữa cầu mà buông - Làm chi trong dạ ngập ngừng Đã có nơi đấy thì đừng nơi đây Thôi đừng bắt cá hai tay Cá thì xuống bể, chim bay về ngàn. - Mẹ già anh ở nơi nao? Để em tìm vào hầu hạ thay anh. - Một chờ, hai đợi, ba trông Bốn thương, năm nhớ, bảy tán chín mong, mười tìm. - Muốn sang nhưng ngại vắng thuyền Muốn về bến nớ, nhưng duyên lỡ rồi. - Nguồn ân bể ái hẹn hò Một ngày nên nghĩa chuyến đò nên quen Công cha nghĩa mẹ thiếp đền Xin chàng đừng có kết duyên chốn nào Xin đừng đứng thấp trông cao Xin đừng tơ tưởng chốn nào hơn đây Xin đừng tham gió bỏ mây Tham vườn táo rụng bỏ cây nhãn lồng - Nhớ khi rửa bát cầu ao Ta cầm nắm đũa ta trao cho mình Nhớ khi ngồi quán ngồi đình Ngồi phủ ngồi huyện có mình có ta Nhớ khi ngồi gốc cây đa Vặt nắm cỏ gà thề nguyện chỉ thiên Nhớ khi chiếc đũa đồng tiền Bẻ tam bẻ tứ kết nguyền cùng nhau Nhớ khi mình trước ta sau Có một miếng trầu cũng xẻ làm hai Bây giờ mình đã nghe ai Đi qua ghé nón chạm vai không chào Một là vô ý không chào Hai là mình có nơi nào mình quên. - Những là lên miếu xuống nghè Để tôi đánh trúc đánh tre về trồng Tưởng rằng nên đạo vợ chồng Nào ngờ nói thế mà không có gì. - Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc Em có chồng anh tiếc lắm thay Gặp đây anh nắm cổ tay Anh hỏi câu này: Có lấy anh không? - Ớt nào là ớt chẳng cay Gái nào là gái chẳng hay ghen chồng Vôi nào là vôi chả nồng Gái nào là gái có chồng chẳng ghen. - Sông sâu ngựa lội ngập kiều, Dù anh có phụ còn nhiều nơi thương. - Sự đời nước mắt soi gương Càng yêu nhau lắm càng thương nhớ nhiều. - Tay bưng dĩa muối chấm gừng Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau. - Thật thà cũng thể lái trâu Yêu nhau cũng thể nàng dâu mẹ chồng. - Thấy em đẹp nói đẹp cười Đẹp người đẹp nết ra vào đoan trang Vậy nên anh gửi thư sang Dù sao anh quyết lấy nàng mà thôi. - Theo cha theo mẹ đã đành Theo đôi theo lứa mới thành thất gia. - Thương anh, em để ở đâu Để trong cuốn sách để đầu trang thơ Thương em, anh để ở đâu Để trong tay áo lâu lâu lại dòm. - Thương em hồi áo mới may Bây giờ áo rách thay tay vá quàng Trăm năm duyên nghĩa vẹn toàn Dầu thương áo rách vá quàng cũng thương. - Thương nhau mấy núi cũng trèo Mấy sông cũng lội, mấy đèo cũng qua. - Tiện đây ngồi gốc cây đa Bứt nắm cỏ gà làm nắm chỉ thêu Đã yêu áo rách cũng yêu Cỏ gà khéo lựa, cũng thêu lên rồng. - Ước gì ta lấy được nàng Để ta mua gạch Bát Tràng về xây Xây dọc rồi lại xây ngang Xây hồ bán nguyệt cho nàng rửa chân. - Vượt sông anh chở em sang Bến trơn, em rắc trấu vàng anh qua Đêm nay đường trải trăng già Hành quân vẫn nhớ bến phà quê em. - Yêu nhau chẳng lấy được nhau Con lợn bỏ đói, buồng cau bỏ già Bao giờ xum họp một nhà Con lợn lại béo, cau già lại non - Yêu nhau chẳng quản lầm than Mấy sông cũng lội, mấy ngàn cũng qua. - Hai hào một mớ rau non, Giá đắt không bán cô còn đi đâu? Nghiêng nghiêng vành nón đội đầu, Cô vượt qua cầu, gánh chạy bon bon. Cô rằng: Được gánh rau non, Dành cho bộ đội, chứ còn đi đâu! Trên trời chiền chiện bay cao Dưới sông tiếng hát ngọt ngào như mơ: Sông Cầu nước chảy lờ đờ, Đôi ta thương nhớ bao giờ cho nguôi! Nhớ anh, em tát gàu đôi, Nước xanh có ánh sao rơi trong gàu. Máy bay Mỹ lượn trên đầu, Em vẫn giục gàu tát ánh sao rơi. Máy bay giặc Mỹ tan rồi, Em lại cất lời điệu hát xa xưa: Sông Cầu nước chảy lờ đờ, Đôi ta thương nhớ bao giờ cho nguôi! Minh họa:
